De ideeën van Philip Goff zijn misschien niet origineel, maar ze zijn wel baanbrekend. Ze staan haaks op de toonaangevende materialistische visie (physicalism) die o.a. door Dennett en Papineau wordt verdedigd. Philip Goff verdedigt het panpsychisme, de visie dat 'bewustzijn' een elementaire 'bouwsteen' van de werkelijkheid is.
Zoals gezegd, oorspronkelijk is deze visie niet -o.a. W. Jaworski en T. Nagel schreven hier al eerder over- maar de grote verdienste van Goff is dat hij het panpsychisme zeer doeltreffend verdedigt. Hij heeft met zijn boek Galileo's Error niet alleen een groot lekenpubliek weten te trekken, maar ook de aandacht van filosofen. Het is een populair wetenschappelijk boek -gemakkelijk leesbaar- dat ernstig genomen wordt. Zijn argumenten zijn tamelijk sterk, niet gemakkelijk te weerleggen. Zijn betoog komt dan ook niet uit de lucht vallen. Goff is niet overhaast te werk gegaan; hij werkt al gedurende jaren aan dit betoog (houd me ten goede: maar ik geloof dat hij er al een jaar of tien mee bezig is).
Galileo's Error heeft een eenvoudige opbouw. In het eerste hoofdstuk -hij valt met de deur in huis- geeft hij de lezer onmiddellijk de hoofdstelling van het boek: Galileo wist zich, zegt Goff, geen raad met uitspraken die de onmiddellijke gewaarwording betreffen. Een wetenschapper kan de bewering 'Ik zie een rode paprika' niet verder ontleden. De onderzoeker kan deze uitspraak niet formaliseren of kwantificeren; gewaarwordingen kan hij -uit de aard der zaak- niet herleiden tot het terrein van 'objectief onderzoek'. Maar dan, zou Galileo hebben besloten, beschouwen we gewaarwording als een 'toestand' die niet behoort tot het domein van de wetenschap. Vandaar dat sindsdien in de wiskundige theorieën van wetenschappers, die fraaie, prachtige structuren beschrijven, een belangrijke, elementaire eigenschap van de natuur ontbreekt, namelijk: gewaarwording of bewustzijn. Het is stelselmatig geëlimineerd uit de wetenschappen.
Na deze expositie bespreekt Goff in het tweede hoofdstuk het dualisme en in het derde hoofdstuk het fysicalisme. De twee geijkte zienswijzen zijn niet bevredigend en het zijn geen geschikte kandidaten om ons te leren wat bewustzijn is. Ook al blijven de fysicalisten en dualisten nog een eeuw door zoeken, het bewustzijn zullen ze niet begrijpen.
Het panpsychisme is een betere oplossing. Volgens het panpsychisme is bewustzijn een bestanddeel van de werkelijkheid dat zich niet leent voor verdere ontleding. Bewustzijn is gewoon 'bewustzijn' en we treffen het aan in elke plant en in elk dier en in elk ding. De wereld bestaat dus uit fysische bouwstenen en uit bewustzijn.
Volgens Goff is deze zienswijze niet alleen de beste oplossing voor een klassiek probleem, maar ook een visie waar de wereld prettiger van wordt. Een fysicalistische wereld is nogal sobertjes, zegt Goff. Wie ziet dat het panpsychisme een betere benadering van de werkelijkheid, begrijpt misschien ook dat we zomaar niet een boom moeten omhakken: het is geen stuk hout, maar een 'bewust stuk hout'.
Het boek is kraakhelder; Goff is een leraar als geen ander. Het is -gissing- vooral deze didactische helderheid die het boek zo overtuigend maakt. Je kunt aan deze goede uitleg bovendien merken -meen ik- dat Goff al lang over deze zaken nadenkt (de eindeloze veelzijdigheid en rekbaarheid van de vraagstukken maakt filosofie moeilijk; een meesterlijk filosoof weet de ingewikkelde kwesties te herleiden tot de hoofdzaken).
Het boek is zakelijk geschreven (maar niet mooi). Bovendien is Goff zo hier en daar wat babbelziek. Zijn verhaaltjes over Dennett en de Churchlands hadden van mij achterwege mogen blijven. Maar daar staat veel tegenover,- niet in de laatste plaats een bijzondere visie die buitengewoon elegant en overtuigend verdedigd wordt.
Goffs boek zou ik niet hebben willen missen.
Niet is er onlangs een eminent filosoof overleden. Maar Goff is jong en voortvarend en hij verdedigt -met analytische middelen- een bijzondere visie die, in zijn handen, wel geheel nieuw lijkt (je kijkt er met 'nieuwe ogen' naar). Het effect is dat het fysicalisme in dit boek ten grave lijkt te worden gedragen. Zo schrijdt ook de filosofie voort met één begrafenis per keer- maar dan anders...
Goff, P, Galileo's Error, Penguin, €18,- (ebook 12,-)
[Niet vertaald -ik weet ook niet of het vertaald wordt]
Op Philosophy Bites vind je een bondig doch adequaat interview met Goff:
Philosophy Bites, Goff
[Niet vertaald -ik weet ook niet of het vertaald wordt]
Op Philosophy Bites vind je een bondig doch adequaat interview met Goff:
Philosophy Bites, Goff
19 opmerkingen:
JanR
Leuk, bedankt.
JanD
nog een recensie
https://www.theguardian.com/books/2019/dec/27/galileos-error-by-philip-goff-review
“First, you know, a new theory is attacked as absurd,” William James once remarked; “then it is admitted to be true, but obvious and insignificant; finally it is seen to be so important that its adversaries claim that they themselves discovered it.” Panpsychism is not a new theory, but it is newly popular, and it is still widely held to be “absurd”. It remains to be seen whether it will ever advance to “obvious”. Certainly it seemed obvious to three winners of the Nobel prize for physics interviewed in the Observer in 1931: Ernst Schrödinger (“the material universe and consciousness are made out of the same stuff”), Louis de Broglie (“I regard consciousness and matter as different aspects of one and the same thing”) and Max Planck (“I regard consciousness as fundamental”). But they could see further than most of us.
Ja, prachtig dit stukje uit de recensie! Maar typisch zo'n 'collega filosoof' reactie: "er zijn een paar wobbles in een overigens 'magnificent' boek". Maar ondertussen bestaat driekwart van de recensie uit 'wobbles'!
@JanR: [“First, you know, a new theory is attacked as absurd,” William James once remarked; “then it is admitted to be true, but obvious and insignificant; finally it is seen to be so important that its adversaries claim that they themselves discovered it.”]
Dat betreft meestal inderdaad een proces wat verschillende fases doorloopt, van verkettering, vervolgens, het zou wel eens waar kunnen zijn maar is niet echt van belang. in wezen eigenlijk onbetekenend, tot het de hemel in prijzen en het claimen als eigen vondst:)
[Certainly it seemed obvious to three winners of the Nobel prize for physics interviewed in the Observer in 1931: Ernst Schrödinger (“the material universe and consciousness are made out of the same stuff”), Louis de Broglie (“I regard consciousness and matter as different aspects of one and the same thing”) and Max Planck (“I regard consciousness as fundamental”). But they could see further than most of us.]
Ze hebben zich inderdaad verder in de materie verdiept maar beseffen ook wel heel goed dat "het grondig verdiepen in" tevens gepaard gaat met het weer oproepen van nieuwe mysteries, ergo sluitend antwoorden heeft niemand in deze.
Bert, je bent tamelijk willekeurig in het aanvaarden van het ene mysterie en het verwerpen van het andere mysterie: wat is er dan zo helder en begrijpelijk aan zwaartekracht? Al in de tijd van Newton werd dit een merkwaardig concept gevonden. Wat is er zo begrijpelijk aan 'decoherentie'? Wat is er uberhaupt niet mysterieus aan het bestaan? Wanneer is iets volledig verklaard en echt begrijpelijk?
En dus: hoe is een quantummechanisch effect -zie ook het werk van Penrose, volgens mij verwijs je daar met je voorbeeld ook impliciet naar- een verklaring voor bewustzijn? Waarom maakt dit bewustzijn begrijpelijk? Ik zie dat niet helemaal, hoor.
Bert
Je lijkt volstrekt niet te begrijpen wat panpsychisme is.
Het blijkt dat je daar nog nooit echt over nagedacht hebt.
Dat je meent te begrijpen hoe en waarom een foton en atoom interacteren en als meent dat je een diepgaand inzicht hebt opgedaan door de naam van Douglas Hofstadter met zijn "strange loop" te noemen, moet ik je teleurstellen. Je snapt helemaal niks noppes nada van bewustzijn.
Dat blijkt al door je zin: "Geen wonder dat de meeste mensen zo doordraven bij het fenomeen 'bewustzijn'." Dom, vind ik. Het bewustzijn is geen fenomeen, maar neemt fenomenen waar. Lees iets over de fenomenologie van de geest. Dan kom je er wel achter dat het een vlag is die de lading niet denkt. Maar geeft wel andere inzichten dan het reductionistische materialisme.
Neem me niet kwalijk voor deze nare toon die ik aansla. Ik kopieerde jouw toon die je aanslaat tegen JanR en met vergelijkbare bewoordingen. Misschien leer je er nog van.
Je zin:
".... bedoelde waarin het menselijke organisme zichzelf als een mens ziet en daarbij volstrekt negeert welke categoriefout daarbij gemaakt wordt."
Daar heb ik al vaak aan je over geschreven. Dat is een notie die niet erg veel om het lijf heeft, al meen je van wel. Dan heb je nog het verschil tussen het ik-besef en het onpersoonlijke zelf en het zelf van de kosmos. Daar hoor ik je niet over. Dat wist men al duizenden jaren geleden in India. Google maar op ahamkara (ik-besef) en anatta (niet-zelf) en atman (zelf) en brahman (cosmisch zelf).
Ik leer je wat, en je begrijpt het niet. En je herhaalt eindeloos "Douglas Hofstadter" (dat wordt langzamerhand ook wel een "strange loop" van een ego) :-). Ik krijg de indruk dat je die wijze alternatieven uit Indië niet eens leest en meteen bij het oud vuil zet. Op grond van vooroordelen over een cultuur die ontzaglijk veel meer kennis herbergt van bewustzijn dan de huidige materialisten.
Matig je toon wat Bert. En probeer wat bij te leren over de tegenstelling atomisme en neerwaardse causaliteit. Misschien dat je dan het waandenkbeeld van emergentie kan verlaten en beter inzicht kan ontwikkelen van de kwantummechanica.
Toch respectvolle groet van JanD
Bert,
Als ik jou goed begrijp dan blijft er van jou niets over als je overleden bent en je lichaam is vergaan. Je bent als het ware weer opgeslokt door dat waar je vandaan kwam of is er geen "dat"en alleen maar "waar je vandaan kwam"?
Bert
Het gaat over panpsychisme. Als je het niet kan begrijpen waarom kom je dan met onzinnige "bewustzijnsalternatieven" die nergens op slaan?
Ik kan je wel uitleggen wat panpsychisme is, maar je staat er niet voor open en kan het niet begrijpen.
Lees eerst eens dat boek van Goff.
Groet van JanD
@Bert: Dus als er geluid uitkomt en het beweegt om daarmee expressie aan zijn/haar bestaan te geven, daarmee is dan verder eigenlijk alles al gezegd.
Dus als ik je goed begrijp zeg je: Of het nu een kakelende kip betreft of een mens die in staat is te reflecteren omtrent zijn eigen wijze van reflecteren maakt in wezen verder helemaal niets uit.
Nou, nou, wat een wijsheid Bert, jij bent nu ook bepaald geen leraar om over naar huis te schrijven:)
@Bert: wat jou dwars zit is gezien je inbreng hier me wel duidelijk.
[Wat gebeurt er eigenlijk als iets zich manifesteert en het is slim genoeg te constateren dat het zelf dat iets is]
Het besef het zelf dat iets is? Een kip?
[Na die constatering van je fysieke zelf is het toch niet meer nodig daarbij ook nog een mentale zelf in het leven te roepen alsof die het was die hierbij de regie had?]
Wat is volgens jou het cruciale verschil tussen een fysiek en mentaal zelf, wees daar nu eens wat duidelijker in.
Hoe bedrijft de mens volgens jou dan wetenschap.
Dan de vraag: Wat was er eerst, de kip (geest) of het ei(de hersenen).
Misschien liggen er wel tussen de overgang van geest naar materie (dit alles zou je in feite als energie kunnen benoemen) vele vreemde dimensies (niet-fysieke werelden) welke bronnen van kracht en wijsheid zijn, wie zal het zeggen.
[Volgens JanD is dat een onjuiste vraag want volgens hem had die moeten luiden "wie beslist er of je waakt of slaapt]
JanD had zich m.i. af moeten vragen wie er constateert dat hij minder alert of slaperig begint te worden, niet wie beslist of je waakt of slaapt.
Jouw dichtgetimmerde wereldbeeld valt verder helemaal niets meer aan de verhapstukken (sorry voor dit taalgebruik:)), ik denk (nogmaals) dat er veel meer aan de hand is dan dat we ooit zouden kunnen vermoeden, bewustzijn is inherent aan leven, maar wat deze fenomenen nu precies inhouden, dat weten we niet.
En dat gegeven wordt door veel gerenommeerde wetenschappers volmondig onderschreven.
@Bert: [Egbert, het spijt mij maar je geeft alweer aan niet goed te lezen. Een tokkelende kip geeft aan dat hij bestaat maar in tegenstelling tot de mens is hij is niet slim genoeg om dat zelf te herkennen.]
Bert je leest zelf niet goed blijkbaar want ik gaf dat juist toch al aan door te stellen: Het besef het zelf dat iets is? Een kip?
Staat er toch al duidelijk achter, een kip?:)
[Jouw verwijzing naar gerenommeerde wetenschappers zou ik kunnen pareren met verwijzingen naar andere gerenommeerde wetenschappers dus dat is geen argument]
Je hebt in het algemeen (volgens eigen zeggen althans) weinig op met filosofen, veel meer met de empirische wetenschappen, dan is het niet echt consequent (hoewel in jouw geval wel begrijpelijk) dat je voor Dennett een grote uitzondering maakt.
[Dat er meer aan de hand is dan we weten is ook al geen argument, dat is alleen maar een reden voor verder onderzoek]
Het kwalificeren als stimulatie voor verder onderzoek lijkt me in deze toch meer als voldoende. Wat nu dooddoener?
@Bert: [Wat is volgens jou het cruciale verschil tussen een fysiek en mentaal zelf, wees daar nu eens wat duidelijker in.
Hoe bedrijft de mens volgens jou dan wetenschap.]
Zou je hier nog een op in willen gaan, heb je nog niet op gereageerd.
Egbert (en vooral Bert)
Egbert je moet niet aannemen dat het waar is wat Bert schrijft. Er gaat er een discussie ontstaan over iets wat ik geschreven zou hebben namelijk:
"JanD had zich m.i. af moeten vragen wie er constateert ... enz"
Hoezo Egbert?
Je reageert op Bert 1 juni 2020 om 17:51 waarin hij schrijft:
"Volgens JanD is dat een onjuiste vraag want volgens hem had die moeten luiden "wie beslist er of je waakt of slaapt" maar dat probleem moet hij zelf maar oplossen."
Bert: ik kan me die uitspraak niet herinneren. Of die uitspraak moet volkomen uit zijn verband gerukt zijn. Ik herken me daar niet in. Gaarne een verwijzing. En als je die niet kan geven een excuus voor het me in de mond leggen van uitspraken die ik niet gedaan heb.
WALG
Met vriendelijke groet van JanD
p.s. hoe kom je erbij Bert? Waarom denk je dat?
Bert
o.k. het zou je sieren als je je excuus maakt. Ik heb niet geschreven: " "wie beslist er of je waakt of slaapt". Dat is een hele domme interpretatiefout van je, Bert, over mijn uitspraak: "Het bewustzijn is geen fenomeen, maar neemt fenomenen waar." Je had het over een categoriefout: nu die maakt je categorie fouten tot de n-de macht!
Alweer WALG. Je begrijpt absoluut helemaal niets van wat ik zeg als ik zeg: "Het bewustzijn is geen fenomeen, maar neemt fenomenen waar."
Ik heb het dan over BEWUSTZIJN PUNT. Niet over de eerste persoon enkelvoud, niet over het "IK". Niet over het zelf. Niet over een persoonlijkheid. Niet specifiek over menselijk bewustzijn. Maar over het "bewustzijn". Dus niet van het bewusteloos-zijn. Bewustzijn van iedere monade (eenheid), of dat nu een elektron, molecule, biologische cel, plant, dier, mens, god, planeet, zon of heelal is. Ieder heeft zijn eigen "panpsychisische bewustzijn". Want daar gaat het hier over: panpsychisme. Je snapt niet waarover het gaat. Je lijkt op een eend in een panpsychistisch kippenhok en kan geen "tok" zeggen. Kwak kwak kwak.
Je snapt me totaal niet. En waag het niet me dingen in de mond te leggen die ik niet gezegd heb.
Dat je zo ingenomen met jezelf bent, omdat je het dualisme van Descartes hebt overwonnen en vervangen door een monisme, wil niet zeggen dat je nu weet wat bewustzijn is. Een dogmatisch materialistisch idee is het meer niet.
Bedenk dat vóór Descartes er ook een monisme was. En wel veel rijker en mooier en inspirerender dan het materialistische monisme. Het probleem is dat men tegenwoordig niet de flexibiliteit heeft om het taalparadigma van voor Descartes op een juiste manier te begrijpen. Terug naar de bron joh! Maar ik houd op: je kan me gewoonweg niet begrijpen: je hebt te weinig basiskennis. En je hebt niet gelezen over het boeddhisme.
En toch een respectvolle groet van JanD.
Nening? hmm je wordt creatief Bert. Zeker niet over nagedacht? Borrelde spontaan op :-)
Nening een mening met negatieve connotatie?
JanD
@JanD: [Egbert je moet niet aannemen dat het waar is wat Bert schrijft. Er gaat er een discussie ontstaan over iets wat ik geschreven zou hebben namelijk:
"JanD had zich m.i. af moeten vragen wie er constateert ... enz"
Hoezo Egbert?]
Welnee joh, daar ging de discussie niet alleen om, maar nu je het even aanstipt, Bert stelde dat het niet juist was van jou om te beweren dat je zou moeten stellen Wie er beslist of je waakt of slaapt, dat ben ik wel met hem eens, waarom deze bewering onzinnig is ga ik hier nu niet over uitweiden.
Maar hoe het nu verder precies zit moet je maar met Bert zelf uitvechten:)
@Bert: [Misschien valt het kwartje als je je realiseert dat je die ervaringen met fysieke middelen zoals een pilletje kunt beïnvloeden, daar heb je nota bene zelf ook op gewezen.
Als het mentale niet fysiek zou zijn zou dat wel zeer wonderlijk zijn.]
Dat heb je heel goed onthouden, maar toch nog even het volgende, ik heb nooit zoals JanD altijd pleegt te doen bij het fenomeen bewustzijn het brein buiten spel gezet, de twee zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden maar hoe deze correlatie nu precies verloopt weten we niet (hoe vaak ik dit wel niet hebt getypt)
Het zou ook best kunnen zijn dat het brein inzake het bewustzijn als een soort van doorgeefluik fungeert. Kortom we weten het niet.
Het enige wat jij mij duidelijk kunt maken is je eigen visie hierop, maar daar kunnen meningen over verschillen. het valt mij op dat je bijna op een technische wijze dit alles nogal tracht te simplificeren, ik blijf (gezien je uitlatingen) bij mijn uitspraak dat jij mensen ziet als een soort van biochemische robots, laat de uitspraak bewustzijn is inherent aan leven nog eens goed tot je doordringen, je bent zelf een stukje organisch leven Bert, een wonderbaarlijk stukje schepping en dat betreft toch een groot mysterie.
Verder heb ik hier ook nog wel wat meer over te melden maar daar kom ik later nog op terug.
Wist je overigens dat de visie van het HindoeÏsme op de kosmos steeds meer begint te corresponderen met de huidige bevindingen van de moderne wetenschap.
@Bert, jouw geheugenfunctie zou ik nu niet bepaald als fenomenaal willen omschrijven, ik had al eerder gesteld dat de oervraag welke altijd weer blijft opdoemen is wat er het eerst was, de kip (geest) of het ei (de hersenen).
Mijn opmerking over het Hindoeïsme had betrekking op haar visie op de kosmos niet op de Ayurveda (gezondheidsleer) welke zij praktiseren, goed lezen!
Natuurlijk beschouw ik zelf ook de westers geneeskunde als verreweg superieur, dat heb ik al zo vaak rond geroeptoeterd, alternatieve geneeswijzen als bijvoorbeeld o.a. acupunctuur, etc zouden in sommige gevallen er misschien als aanvullende therapie bij ingezet kunnen worden.
Onder het mom van: Baat het niet, schaadt het niet).
Je hoort trouwens wonderlijke verhalen over de kracht van het placebo-effect, dat zag ik gisteravond op NPO 1.
JanR
Ik vind het panpsychisme erg mooi. Maar ik had het ingebed in een wereldbeeld van de theosofen. Dat bevredigt het intellect beter dan wat ik bij Goff lees. Ik zie losse eindjes.
1. Onduidelijk zijn de verschillen tussen puur bewustzijn als "waarnemendheid" (de stille getuige) en de verschillende soorten bewustzijn die niet puur zijn. Dus de bewustzijns-toestand gekarakteriseerd door bewustzijnsinhouden, met "geheugen". Dat wordt ook als "bewustzijn" aangeduid; verwarrend. Ik vind het lastig dat soms woorden gebruikt worden als mentaal, geest, denken, menselijk en dierlijk bewustzijn. Zo krijg je geen grip op wat Goff bedoeld, als er geen verklarende woordenlijst is.
2. Het combinatieprobleem ontstaat vanwege het denken in het atomistisch paradigma. Kleine deeltjes maken het grotere als legosteentjes. Twee methoden waar naar een oplossing wordt gezocht: reductionistisch en emergentistisch. Beiden verklaren niets.
Dat hele combinatieprobleem vervalt met het loslaten van het atomistische denken en de aanname van monaden. In de monadologie gaat men uit van de 'eenheid' in de top. De informatiestromen gaan dan met neerwaardse causaliteit. Vergelijk het met de directeur van een onderneming wiens bewustzijn uitgevoerd wordt door de bewustzijnen van zijn medewerkers.
3. Maximaliteit van geïntegreerde informatie. De IIT theorie vertelt ons dat bewustzijn in elk fysiek systeem aanwezig is op het niveau waarop de meest geïntegreerde informatie aanwezig is. Systeem S mag niet boven en onderaan overtroffen worden qua hoeveelheid informatie. IIT voorspelt dat een molecuul in een plas water bewust zal zijn, omdat er meer geïntegreerde informatie in het molecuul zit dan in de plas als geheel. Maar bij het brein zal een molecuul in de hersenen niet bij bewustzijn zijn omdat het niveau van geïntegreerde informatie in een brein veel hoger is dan bij dat brein.
Dit vind ik onzin. Waarom zou een molecule in de hersenen niet zijn "eigen" bewustzijn mogen behouden? Wie schakelt het bewustzijn van dat molecuul uit? En hoe, via welke informatie over de informatie elders? Nodeloos ingewikkeld Ockham..
Neem een mens als voorbeeld, die heeft tegelijkertijd vele bewustzijnstoestanden met ieder zijn eigen structuren en geheugen en dynamiek. Zo kan je mineraal bewustzijn kennen (gewicht traagheid enz) maar ook plantaardig bewustzijn (stofwisseling) en dierlijk bewustzijn (driften enzo) en ook nog menselijk bewustzijn.
Deze theorie is m.i. een gevolg van het gefragmenteerd denken zonder de grote lijnen te zien. Niet ingezien wordt dat een levensvorm niet bepaald wordt door de hoeveelheid informatie, maar door de organisatie kwaliteit en ervaring van een "zichzelf organiserende eenheid". Een eenheid in de top. Monadologie en hiërarchie qua informatiestromen. De directeur van een onderneming schakelt niet de bewustzijn van zijn medewerkers uit. Of hij moet Trump heten.
Mooi idee, panpsychisme. Maar ..
Groet van JanD
Een reactie posten