Ze vroeg zich af hoe dat mogelijk is. We leren immers op school (reeds) dat twee mensen met verschillende opvattingen hun standpunt behoren te wijzigen als ze op redelijke wijze worden tegengesproken. Hoe is het dan mogelijk dat argumenten (soms) niet werken?
In dit boek bespreekt ze een aantal voorbeelden uit de praktijk. Elk voorbeeld uit het echte leven maakt de lezer duidelijk -een persoon verandert bijvoorbeeld zijn zienswijze ingrijpend zonder goede redenen, een andere persoon verandert zijn zienswijze juist niet, terwijl hij daar wél goede redenen voor had- dat mensen niet voldoen aan de eisen van redelijkheid.
Je kunt je afvragen of deze boodschap in onze dagen opmerkelijk is. Niets is zo afgezaagd als de lange lijst met neigingen en vooroordelen (bias) die je tegenkomt in elk handboek voor psychologie. We weten dat mensen zich aan één stuk door vergissen. We denken dat we redelijk zijn, maar wie ons gedrag minutieus onderzoekt ziet dat dat wel losloopt. (Persoonlijk ben ik er zelfs -op grond van redenen- van overtuigd dat onze logische denkwijze ons juist onredelijk maakt: de logische denkwijze dwingt ons om de werkelijkheid zo te ordenen dat we gemakkelijk keuzes kunnen maken).
Gordon-Smith beschrijft deze filosofische kwesties -en dat is wel knap- als 'human interest stories'. Ze bespreekt in elk hoofdstuk uitgebreid de wederwaardigheden van personen en lardeert deze met opmerkingen over kennistheorie. In het tweede hoofdstuk beschrijft ze een echtpaar. Toen ze elkaar ontmoetten was de man belijdend lid van een strenge christelijke secte. Ze hield zeer van hem en ze besloot met hem trouwen. Ze had zich voorgenomen om hem langzaam los te weken uit de gemeenschap. Al haar argumenten haalden echter niets uit. Als ze hem voorhield dat het toch vreemd was dat sekteleden niet in aandelen mochten handelen, maar de leiders wel, dan haalde hij zijn schouders op. Uiteindelijk -zelfs van het een op het andere moment- veranderde hij wel van mening en verliet hij de secte- en de aanleiding was geen argument, maar een niet eens zo heel opvallende gebeurtenis.
Op deze manier is Gordon-Smith er in geslaagd om een zeer onderhoudend boek te schrijven. Ik vraag me echter wel af of haar filosofische 'lesjes' die ze door de verhalen heen vlecht wel begrepen worden. Ik heb werkelijk geen idee.
Mij persoonlijk begonnen sommige verhalen na verloop van tijd wat te vervelen, temeer daar je de uitkomst al lang ziet aankomen. Van mij had ze haar epistemologische opmerkingen iets stelselmatiger en uitgebreider in de hoofdstukjes mogen verwerken. Meer filosofie, minder human interest. Ook zijn haar bezwaren tegen de kracht van goede redenen niet altijd even overtuigend (ironie).
Ik wil echter herhalen dat ik de opzet van het boek knap vindt. Ze is er in geslaagd om human interest en filosofie met elkaar te verenigen. Deze combinatie slaat gemakkelijk aan bij lezers; zo weten psychologen -human interest en psychologie is in dat vakgebied een gouden combinatie- vaak hoge oplagen te bereiken met hun psychologische analyse van allerlei interessante (knotsgekke) mensen.
De Amerikaanse 'toon' van het boek is niet altijd even prettig (ze is overigens geen Amerikaanse, doch een Australische) en vooral de vergelijkingen die ze gebruikt zijn soms overdreven ('mijn hart zonk naar beneden als een ankerketting die ratelend in de zee verdwijnt'). Maar dat zijn misschien míjn persoonlijke ergernissen: je kunt lastig zeggen dat dit een 'fout' is.
Gordon-Smith, E, Stop met redelijk zijn, €20.99 (boek), €9.99 (eBoek)
(Ook te beluisteren op de luisterbieb van de onvolprezen openbare bibliotheek).
Geen opmerkingen:
Een reactie posten