Voordracht (1.5)

Dit is de tekst van een voordracht die ik gehouden heb (en aanstaande zaterdag nogmaals ga houden) voor oud-leerlingen. (En nee: een oud-leerling is niet persé een bejaard persoon :)

Horror Contradictionis

Primer: 

Is het niet wonderlijk dat wij tien vingers hebben en dat de gemakkelijkste manier om te tellen en rekenen het tientallige stelsel is? We hebben van de natuur een telraam gekregen aan de rechter- en linkerhand!

 

Voordracht: 

i. Het rationele dier: De mens werd door Aristoteles beschreven als het 'rationele dier'. Volgens Aristoteles was de mens bijzonder omdat hij logisch kan denken.

Logisch denken is inderdaad bijzonder. De logische wetten zijn de grondslag van het denken. Een volk dat niet logisch kan denken zal niet beschikken over wiskunde en niet over wetenschap.

 

ii. Het handelende dier: In de 20ste en 21ste eeuw zijn filosofen -dankzij beter inzicht in het ontstaan van de mens (evolutietheorie enz)- echter tot het inzicht gekomen dat de mens in essentie een handelend dier is (embodiment, 4E cognition, grounded cognition, enz).

Het verstand is geen faculteit dat de wonderlijke capaciteit heeft om 'de waarheid' te vinden, maar het is een orgaan dat in dienst staat van het lichaam.

Het heeft tot taak om adequate handelingen te genereren bij relevante waarnemingen.

Een handeling is adequaat als het een passende reactie is op de signalen die een dier heeft waargenomen én als de uitvoering optimaal is.

adequaat handelen:= de reactie is passend en de reactie is optimaal

 

iii. Optimale handelingen: Een dier is een biomechanische machine die uit veel componenten en systemen bestaat.

Een dier kan uitsluitend optimaal handelen als al deze componenten en systemen samenwerken. Laten we dit, een handeling waarbij de samenwerking van alle componenten en systemen gevraagd wordt, een volledige handeling noemen.

De volgende ('mereologische') inzichten spreken vanzelf:

[mogelijke handeling] Een dier kan uitsluitend optimaal handelen als het alle componenten en systemen gebruikt bij het uitvoeren van één volledige handeling: je kunt alle delen en weefsels van je lichaam gebruiken als je ofwel handeling (alpha) ofwel handeling (niet alpha) uitvoert;

[onmogelijke handeling] Een dier kan niet optimaal handelen als het alle componenten en systemen gebruikt voor het uitvoeren van twee of meer volledige handelingen: je kunt alle weefsels en delen van je lichaam niet gebruiken voor zowel handeling (alpha) als voor handeling (niet alpha)).

 

iv. horror contradictionis: Vermoedelijk heb je de logische vorm van de "onmogelijke handeling" herkend:

h(alpha) & h(¬alpha), of kortweg: a & ¬a, is de zogenaamde contradictie

De contradictie!

De contradictie wordt gezien als het grootste kwaad uit de Westerse intellectuele geschiedenis!

We kunnen ons niets indenken dat absurder is dan de contradictie!

Hoe kan een bewering waar & onwaar (waar & niet waar) zijn?

Hoe kan een kat tegelijkertijd levend & dood (levend & niet levend) zijn?

Hoe kan een object gelijk & ongelijk zijn aan zichzelf (p = p & p ≠ p)?

Niets, helemaal niets is ellendiger, gruwelijker en absurder dan een contradictie. We hebben daarom de plicht om alle contradicties te weren uit onze gedachten.

We eisen dat je nooit en dan ook nooit een artikel schrijft waarin een contradictie staat.

We willen 'a priori' -op voorhand- dat de contradictie verdwijnt!

Onze theorieën over de werkelijkheid moeten logisch zijn. We moeten onze intellectuele producten 'sluiten' voor absurde inzichten. Nooit mag een contradictie, op welke wijze dan ook, in onze intellectuele producten voorkomen!

Dit is het grondbeginsel van onze intellectuele traditie.

 

v. Onhandelbare inzichten: Vrijwel iedereen vindt het tientallige stelsel het ideale stelsel om mee te tellen en rekenen. Waarom? Vermoedelijk omdat we door de natuur zijn uitgerust met een telraam (twee handen, tien vingers).

Waarom vinden wij de contradictie het meest 'gruwelijke, absurde' product van de menselijke geest? Wel, vermoedelijk omdat strijdige inzichten door het biomechanische lichaam niet adequaat kunnen worden uitgevoerd.

Je neemt op een gewone dag duizenden beslissingen- en het merendeel van deze beslissing moet worden uitgevoerd. Als je nu onmogelijke inzichten zou toelaten in je verstand, zou je tientallen malen per dag 'onmogelijke' inzichten moeten uitvoeren.

Stel je voor: steeds opnieuw moet je bedenken hoe je twee of meer handelingen in één beurt zult uitvoeren!

Wie rent kan onmogelijk zowel naar links als naar rechts; wie pianospeelt kan onmogelijk ook de cello spelen; wie zingt kan onmogelijk ook spreken.

We zouden meerdere malen per dag in levensgevaar verkeren omdat het verstand ons aanspoort om contradicties uit te voeren:

-ontwijk de auto door snel naar de overkant te stappen én door snel terug op de stoep te stappen

-ontkom aan de kwade man -de man met de bijl- door naar links en naar rechts te vluchten

-probeer te ontkomen aan de beschuldiging door te liegen en de waarheid te spreken

We hebben geen afschuw van contradicties omdat ze ons het zicht op de waarheid ontnemen, maar omdat het 'onhandelbare' cognities zijn.

Ons verstand is een orgaan dat adequate handelingen moet produceren; een verstand dat 'vergiftigd' wordt door contradicties, produceert geen adequate handelingen, maar 'onuitvoerbare' handelingen.

Een verstand dat geen afschuw van contradicties heeft produceert onhandelbare gedachten.

Ons leven staat of valt met de mogelijkheid om -honderden malen per dag!- adequate handelingen te genereren. We kunnen contradicties daarom missen als kiespijn.

 

vi. Blinde Vlek – Wij hebben een blinde vlek voor contradicties. Begrijpelijk, want contradicties ontregelen het verstand. Een intellect dat met contradicties rekent produceert onhandelbare cognities, dat wil zeggen cognities die niet adequaat kunnen worden uitgevoerd.

De noodzaak om adequaat te handelen verklaart onze “horror contradictionis”, onze afkeer of afschuw van de tegenspraak.

De afschuw van de tegenspraak is dus niet gebaseerd op de inrichting van de werkelijkheid, niet op een overkoepelend rationeel -metafysisch- systeem, niet op Goddelijke wetten, niet op platoonse vormen, maar eenvoudigweg op het darwiniaanse beginsel dat alles wat nadelig is voor het overleven van de soort moet worden bestreden.

Ons verstand draait dan ook sterk om de ‘anti-contradictie’ wet (=de wet van non-contradictie). We begrijpen een verhaal pas goed als dit vrij is van contradicties.

 

vii. Slotsom – We zijn al met al beperkte wezens. We zijn blind voor een structuur die juist buitengewoon interessant is. Achter de contradictie gaan verschijnselen schuil die ons wonderbaarlijk voorkomen. Zo kun je met qu-bits, deeltjes die in twee verschillende toestanden kunnen verkeren, veel krachtiger berekeningen uitvoeren dan met gewone bits. De rekenkracht van de qu-bits wordt verklaard door het absurde karakter van de qu-bits (en het absurde karakter van de qu-bits is eenvoudigweg een gegeven). Je zou wellicht ook 'intentionaliteit', het kenmerk van ‘het mentale’ (=bewustzijn), beter begrijpen als je 'absurditeiten' accepteert. Ook emergentie kun je bestuderen als een verschijnsel met een 'absurde' structuur.