Religieuze denkbeelden komen niet tot hun recht in een logische ruimte,- want een logische ruimte is een constructie die geëigend is voor gebruik door bewegende dieren. (cf: Pascals beroemde tekst: "De laatste stap van het verstandelijk denken is de erkenning dat er oneindig veel dingen zijn die het te boven gaan. Als het aan dat inzicht niet toekomt is het maar zwak." Pascal, Gedachten, nr.188)
Wie werkelijk gelooft dat God een 'logische' structuur heeft (dat is een 'ding' met een structuur die is gebaseerd op ons bio-mechanische lichaam) verkleint Zhem tot een niveau dat niet geloofwaardig is.
Een 'logische' beschrijving van God brengt ons voortdurend in de problemen- het grootste nadeel vind ik persoonlijk de gekunstelde aard van de vele 'ingenieuze' logische oplossingen die Gods 'consistente' structuur moeten 'redden'.
De wereld is ook helemaal niet logisch. Mensen lijden aan een ernstige vorm van de 'horror contradictionis'. Deze angst is niet onterecht. Een absurde denkwijze ontregelt het verstand in die mate dat het ongeschikt is voor het uitvoeren van adequate handelingen (dit is letterlijk zo: denk aan de 'cognitieve dissonantie' die absurditeiten oproepen).
Het is verstandig om logisch te denken als je praktische problemen het hoofd moet bieden. Wie gelooft dat hij tegelijkertijd vooruit én achteruit kan lopen heeft het lastig als hij naar de winkel moet.
Hardnekkige problemen, zoals de vraag naar het bewustzijn en kwantummechanische 'vreemdheid' -en wat voor soortgelijke 'absurde' dingen heb je nog meer- worden beter begrepen als je aanvaardt dat het absurde verschijnselen zijn.
Het bewustzijn kun je -in ouderwetse Frans-filosofische poëtische taal- beschrijven als 'het ene dat ook het andere is'. Het bewustzijn is een kwaliteit dat tevens een volstrekt andere kwaliteit is. Het is 'brein' én 'ervaring', waarbij geldt (brein=ervaring, & brein≠ervaring).
Mystiek wordt vaak beschreven als 'éénwording met God'. Stace stelt voor om de mystieke ervaring te beschouwen als een toestand met een absurde structuur: "In the One there are no separate items to be kept distinct, and therefore logic has no meaning for it. (...) [The laws of logic] are not applicable to the undifferentiated unity of the mystic." (Stace, Mysticism and Philosophy, p.270ff).
Religie wordt verstikt als je haar wilt beschrijven in het logische vocabulaire van een doelgerichte handeling.
1 opmerking:
Sander, maar ik maak er dan ook helemaal geen aanspraak op te hebben 'ontdekt' dat contradicties waar kunnen zijn. Dat is mijn punt niet. Bovendien waren er toch al in de oudheid filosofen die meenden dat contradicties waar zijn (heraclitus wordt door aristoteles opgevoerd -lees de metafysica, boek gamma- als iemand die contradicties verdedigt). Nee, het enige waar ik aanspraak op maak is dat ik een simpele, rechtlijnige verklaring verstrek voor de vraag waarom de twee klassieke wetten de grondvesten zijn van ons denken. Meer heb ik echt niet beweerd. En dat is al interessant genoeg, want je kunt er uit afleiden -zolang niemand een bewijs voor het tegendeel kan aanvoeren- dat logisch denken niet voor alles en iedereen geldt.
Een reactie posten