De mens is belichaamd. Een lichaam is een 'unified commonwealth in which all the parts work together for a common end'. Om een handeling optimaal uit te voeren moeten alle delen en functies van het lichaam het hunne bijdragen. Je noemt dit 'samenwerken'. De mate van samenwerking in het menselijk lichaam is overigens verbluffend [1].
Hoe komt deze samenwerking tot stand?
"Evolution has no foresight, but nevertheless shapes and molds the design features of individuals in a [way similar to human engineers] by sifting out the less fit (or worse adapted) variants from the population. We can identify individuals by spotting the level at which the design features seem to cohere (...). [2]
Een roofvogel die een muis wil grijpen zal vleugels, klauwen, fysiologie, spieren, ogen en ervaring/kunde moeten inzetten om de duikvlucht uit te voeren. De functies en delen van de vogel moeten met elkaar verenigd zijn om doeltreffend te kunnen jagen. Het ontstaan van zenuwweefsel is daarom een vanzelfsprekende stap in de ontwikkeling van dier en mens ('van het dier mens'). Naarmate meercellig leven ingewikkelder werd was de noodzaak om functies te coördineren groter. Je hebt niets aan een verzameling willekeurige delen als deze niet kunnen samenwerken.
Nu bestaat een handeling -denk aan het bereiden van een gerecht- uit een optelsom van deelhandelingen. Eerst snijd je de uitjes, dan de prei en tenslotte de worteltjes. Je moet steeds wisselen tussen taken. Is het dan niet doeltreffender om de uitjes te snijden én ook het deeg voor de hartige taart te kneden? Nee, want je hebt je handen nodig bij het snijden van de uitjes en bij het kneden van het deeg. Je zou dan twee paar handen nodig hebben. Je hebt daarom hersenweefsel nodig om deze taken in de juiste volgorde uit te voeren. Je moet 'plannen'. Vaak gaat plannen automatisch (om te lopen moet je eerst het ene been en dan het andere been verzetten, in een soort cadans; lopen is tamelijk ingewikkeld; gelukkig hebben je hersenen jou niet nodig bij het uitvoeren van deze taak).
Alle taken vereisen logica. Bij het uitvoeren van nieuwe taken moet het brein steeds alle functies/delen van het lichaam vrijmaken. Als je deeg moet kneden, terwijl je lichaam stug doorgaat met uien snijden, kun je je nieuwe taak niet uitvoeren.
De hersenen hanteren daarom een algemene regel die ten alle tijde geldt: we organiseren het werk zo dat we steeds één taak per beurt uitvoeren. Alleen dan hebben we steeds de beschikking over alle delen/functies- en alleen dan kunnen we steeds optimaal handelen.
De beschrijving van deze algemene regel is: taak a mag nooit verenigd worden met andere taken dan a (of: laat het niet gebeuren dat taak wordt verenigd met taak niet-a) [taak a gaat onder geen beding samen met taak niet a] <geen a & niet a>, want dat krijgt het lichaam niet voor elkaar.
Logisch denken is exemplarisch voor 'belichaamde' dieren. Zonder logische wetten zou het brein het lichaam niet effectief kunnen bedienen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat vogels en andere dieren logisch kunnen denken: deze denkwijze is 'ingebouwd', je krijgt haar cadeau bij je 'belichaming'.
Wat betekent dit? Wel, de metafysische bonus van dit praktische, biologische inzicht is tamelijk groot. Onze logische zienswijze wordt ons opgelegd door onze 'belichaamde staat',- ze is dus lokaal en niet universeel (want ons lichaam en de werking van ons lichaam zijn lokale 'dingen').
De werkelijkheid zelf wordt [dus] niet beperkt door de twee logische hoofdwetten. Ze is een 'vrij' systeem, dat wil zeggen een optelsom van alle mogelijke werelden. Een dergelijk 'vrij' of 'open' systeem strekt zich uit in alle (modale) richtingen. Ze vult de gehele modale ruimte. Ze is dan ook gevoelig voor beperkingen in alle richtingen [3]. Een dergelijk systeem kan zelfs beperkt (beïnvloed) worden door een handeling in de toekomst.
Je kunt zo verklaren waarom in een experiment met kleine deeltjes het simpele feit dat de onderzoeker achteraf een meting uitvoert de uitkomst van het experiment beïnvloedt.
De logica van dit verhaal? Wel, hoe kleiner de denker, hoe grootser en wonderlijker de werkelijkheid.
----
[1] zie bijvoorbeeld: Nieuwdorp, Max, 'Wij zijn onze hormonen' (en dan gaat dit boek nog slechts over de hormoonhuishouding! Prachtig boek trouwens, aanrader.)
[2] Citaat uit: Raihani, Nichola, Social Instinct. Ook al een prachtig boek.
[3] Een open systeem is in zekere zin 'alwetend' ('alom gevoelig')
6 opmerkingen:
Jan Auke,
Je zegt: “gelukkig hebben je hersenen jou niet nodig bij het uitvoeren van deze taak”
Ofwel: mijn hersenen hebben mij niet nodig om zich zelf te manifesteren.
Ik weet niet hoe jij “mij” definieert/kenmerkt, maar ik ben mijn hersenen en ik ben mijn vaardigheden.
Het motto van jouw blog is “Het brein is echter een stil apparaat, dat zijn werk fluisterend verricht. We hebben van z'n denkwerk geen idee.”
Ik heb leren lopen. Ik kan nu lopen zonder na te denken, Dat wil zeggen: ogenschijnlijk.
Ik heb ook piano leren spelen. Alhoewel ik niet zulke snelle riedels kan vertonen als een professionele pianist, heb ik er toch wel die in mijn vingers zitten, en kan ik ook, zonder bladmuziek, muziekstukken snel en foutloos reproduceren. Daar heb ik, naast een muzikaal geheugen, een mechanisch geheugen voor: muscle memory.
Zowel als bij lopen als bij piano spelen spreek ik dus mijn geheugen aan, die 80 miljard neuronen. Zoals jij zegt: dat werk wordt fluisterend verricht. Maar het gebeurt wel. Ik weet niet hoe jij het werken van het brein, het denken ziet. Maar bij mijn lopen, gefaciliteerd door, onder andere mijn knieën en mijn beenspieren, of bij mijn muziek maken, gefaciliteerd door onder meer het krommen en neerdrukken van mijn vingers én de akkoorden die ergens in die 80 miljard neuronen opgeslagen zijn spreek ik dus mijn ik aan, mijn hersenpan, mijn denkmachine.
Zonder mijn “mij” zal zich geen marathon én geen toccata en fuga van Bach vanuit mij manifesteren.
Leonardo,- toch onderscheiden, bij mijn beste weten, neurologen drie niveau's van handelen: meta-bewust, bewust en sub-bewust. Sub-bewuste handelingen zijn vrijwel geheel geautomatiseerd. Zie: Agis, Yves, Subconsciousness, automatic behavior and the brain, Columbia UP, 2021 (alhoewel het boekje is uitgegeven door de universiteit, is het gemakkelijk leesbaar. Het is bedoeld voor een lekenpubliek. Agis heeft het boek zelfs verlucht met aardige, eenvoudige schetsjes.)
Jan-Auke,
FYI: SITUATIONAL AWARENESS: The Decade Ahead
Geoffrey Hinton is niet de enige die verwacht dat de ontwikkeling van AI revolutionare vormen gaat aannemen. Skeptici kunnen nog steeds niet geloven dat intelligentie en machines iets met elkaar te maken hebben en het grote publiek heeft blijkbaar nog niet in de gaten wat er gaande is maar de gigantische investeringen in AI liegen er niet om. Alleen dat al wijst erop dat AI buitengewoon serieus moet worden genomen.
Jan-Auke,
Over begrip van kwantumfysica
Het Feynmann citaat wat Rovelli aanhaalt stamt uit 1964 en is inmiddels gedateerd.
Wat stand gehouden heeft is de Schrödingervergelijking en daarvan kun je niet zeggen dat die onbegrepen is. Het onbegrip komt voort uit het verlangen om iets wat niet klassiek is in klassieke termen te gieten.
In mijn vorige post toonde ik aan dat jouw sluier -een zuivere golftheorie die ruimtelijk uitgebreid is- met een simpele transformatie het aanzien krijgt van jouw kogeltje -iets wat niet ruimtelijk uitgebreid is- maar dus nog steeds op die golftheorie gebaseerd.
Het hele idee van deeltjes is overbodig omdat het alleen maar verwarring heeft gegeven. Dat is waarom kwantummechanica inmiddels steeds meer "kwantumveldentheorie" wordt genoemd.
In Does anyone really understand wave particle duality or do even quantum physicists just have to accept it based on experimental evidence wordt feitelijk bewezen dat deeltjes uitgesloten zijn maar dat bewijst alleen maar dat deeltjesfysica verder aan het afbrokkelen is.
Misschien dat AI ons in de toekomst beter kan uitleggen hoe de vork in de steel zit.
Het zou trouwens ook een aardig experiment zijn om jouw these eens aan GPT4o voor te leggen. Mijn ervaring is dat filosofie voor ChatGPT geen onbekend terrein is.
Je kunt het zelf gemakkelijk testen en anders vraag je maar aan je leerlingen hoe dat moet.
Daar heb ik even over nagedacht, Jan Auke, metabewustzijn.
Zoeken daarop bracht me enerzijds bij spirualiteit, meditatie en gebed, maar ook, van een toch gerespecteerde instelling als de Universiteit van Utrecht, bij de mogelijkheid dat we allemaal afzonderlijk aan het hallucineren zijn. Maar, volgens de neuroloog Cyriel Pennartz wel gezonde hallucinatie.
Wat mij betreft, het is niet zo dat de werkelijkheid niet bestaat, maar dat we er geen grip op kunnen krijgen. Er is gelukkig geen geheugendictator of kennisdictator, maar ook geen democratisch aanwijsbare persoon die we alles in handen kunnen leggen.
En met AI en kolossale data centers gaat het ook niks worden.
Wel, we weten dat het veel makkelijker is om op een vraag te zeggen: ja dat weet ik. Om te zeggen: dat weet ik niet is heel moeilijk, eigenlijk schier onmogelijk. We moeten die 80 miljard neuronen langs.
Eigenlijk krijgen we vooral geen greep op ons bewustzijn.
Nou ja, daar zijn we het over eens: metabewustzijn is je er van bewust zijn dat je je bewust bent van jezelf.
Maar daar is natuurlijk heel gemakkelijk een laag overheen te leggen: dat je je realiseert dat je heel druk bezig bent met jezelf er bewust van te zijn dat je een bewustzijn hebt. Een Matroesjka pop.
Het past een beetje bij deze tijd van onoverzichtelijke problemen die allemaal “hallucineren tot” rampen: Ukraine, Palestina, Klimaat … ook Trump of Biden waar voor de ene partij de andere inmiddels ook tot ramp is verheven … het rechtse spook in Europa. En allemaal tegelijkertijd. Een tijd waarin de Volkskrant ons probeert te verkopen: “Praten over de dood brengt ons dichter bij de zin van het leven”.
Ik kan er niet veel mee, en laat het graag voor wat het is. Om met RV te spreken: dat is een bal die de filosoof voor mij “in de lucht” mag houden
Bert & JanD, jullie zijn vanzelfsprekend goed op de hoogte. Dat is fijn. Als jullie het niet erg vinden zoek ik toch liever wat betrouwbaardere bronnen. Dat boekje van Rovelli is overigens een aanrader.
Een reactie posten