Absurd veel (2.0)

Het onderzoek naar de twee logische hoofdwetten is zo belangrijk omdat het ons kan leren wat de grenzen van het denken zijn.

Als je weet wat de grenzen van het denken zijn, dan kun je bepalen of de werkelijkheid zelf groter, complexer en zelfs radicaal 'anders' is dan jouw 'eigen' logische constructie van de wereld. Dát is een vraag waar filosofen van oudsher erg in geïnteresseerd zijn (en fysici trouwens ook: Einstein, Bohr, Gödel en Heisenberg, om maar een paar grote geesten uit de vorige eeuw te noemen, waren gretige lezers van het werk van o.a. Spinoza, Mach en Plato).

Als de twee logische hoofdwetten -het is schadelijk of niet schadelijk, het kan niet schadelijk en niet-schadelijk zijn- inderdaad te herleiden zijn tot de 'beweegbaarheid' van het lichaam en dus een gewone, natuurlijke genesis (oorsprong) hebben, dan is het onwaarschijnlijk dat de logische denkwijze universeel geldig is. 

Als we dan redenen hebben om de universele geldigheid van de logische hoofdwetten in twijfel te trekken, dan moeten we -van het een komt het ander- onze 'modale doctrine' -die inhoudt dat de twee hoofdwetten van de logica bepalen wat 'mogelijk' en 'niet mogelijk' (=absurd) is- herzien.

Of eigenlijk: we moeten de modale doctrine verwerpen. De grens tussen het mogelijke en onmogelijke, die volgens ons van toepassing was op de toestanden in de wereld, vervalt (niet voor ons trouwens: wij kunnen ons 'het onmogelijke' niet goed voorstellen). We moeten er voortaan rekening mee houden dat zelfs 'onmogelijke toestanden' in werkelijkheid 'mogelijke toestanden' zijn. 

De werkelijkheid bestaat, als je dit inzicht verder uitwerkt, uit een verzameling 'logische' en 'absurde' toestanden. 

Nu lijkt deze verzameling nog goed te overzien. De werkelijkheid bestaat dan schijnbaar uit een gesloten verzameling, namelijk die van de 'mogelijke toestanden' en de logische ontkenning van een aantal van deze mogelijke toestanden. Het ontkennen van logische toestanden is zelf weer een logische operatie.

Wat ik bedoel is het volgende. Een mogelijke toestand is niet strijdig met de twee logische hoofdwetten. Door mogelijke toestanden te ontkennen -het is niet zo dat een bepaalde stof schadelijk of niet schadelijk is- produceer je 'onmogelijke toestanden'.

Hoeveel onmogelijke toestanden kun je op deze wijze produceren? Wel, precies evenveel als het aantal mogelijke toestanden. Alhoewel dit een grote verzameling is, is ze nog redelijk overzichtelijk.

Het lijkt dus alsof we de werkelijkheid uitbreiden met één nieuwe kamer, namelijk 'de absurde kamer', waarin dan alle ontkenningen van de hoofdwetten resideren. 

En ik denk nu dat dit bezijdens de waarheid is. Immers, de logische denkwijze zou dan nog steeds universeel zijn. We hebben echter vastgesteld dat ze niet universeel geldig is.

Beter zie je het daarom zo: als de grens tussen het mogelijke en onmogelijke wegvalt, dan verliezen wij de greep op de werkelijkheid. We kunnen haar dan onmogelijk in kaart brengen met behulp van onze denkwijze. De werkelijkheid is -volgens deze lezing- een oneindig groot complex aan toestanden (waar wij ons vermoedelijk geen of hooguit zeer slecht een voorstelling van kunnen maken). 

Het is een logische fout om te denken dat het absurde een gesloten domein is van wel-gevormde 'onmogelijke' uitdrukkingen, namelijk 'gluts' en 'gaps'. (Overigens, een glut is de logische ontkenning van de wet van non-contradictie en een gap is de logische ontkenning van de wet van het uitgesloten derde.)

Je kunt 'het absurde' misschien het best definieren als 'de oneindig grote verzameling van toestanden die voorbij de grenzen van het denken liggen'. De werkelijkheid, zoals Wozzeck zegt, is een 'afgrond', een 'eindeloos diepe afgrond'.

----

Coda: We moeten de werkelijkheid maar beschouwen als een domein waar geen 'maat' op staat, die aan geen 'voorstelling' beantwoordt, waar geen 'eenheid' in te ontdekken is en waar geen 'beginsel' aan ten grondslag ligt. Alles, van het absurde tot het ondenkbare, vinden we voorbij de grenzen van het mogelijke. Ook God.