Neo-platonisme (1.5)

In een aardig boek over kwantum-fysica staat het volgende: 

"A superposition can [be said] to say that a neutron following the high path is partly following the low path and partly following the particular superposition |ψ⟩ of the high and low paths. I have no idea what any of this means. It certainly does not mean that a neutron can be in two places at once!" (Healey, Quantum Revolution in Philosophy, Oxford, 2017, p.37ff.)

Ook al kun je vaststellen dat een superpositie niet wil zeggen dat er sprake is van een -schijnbare, verborgen- contradictie, het verschijnsel is desalniettemin een schending van de logische hoofdwetten. Het is daarom terecht dat de auteur opmerkt dat hij geen idee heeft wat dit betekent. Als je de reis van het neutron langs de hoge- en lage paden wilt vertellen in huis-, tuin- en keukentaal, dan moet je vaststellen dat de wet van het uitgesloten derde hier in het geding is. 

Het neutron volgt noch het hoge-pad noch het lage-pad, maar alle paden deels. En dat is alleen mogelijk als het neutron versnipperd is: sommige snippertjes volgen het hoge-pad en sommige het lage-pad. Inderdaad, dit doet denken aan dat schotse volksliedje: 'You take the high road and I'll take the low road and I'll be in Schotland before y'ea.'

Vergelijk het -voor het gemak- maar met een vaas die je hebt laten vallen, waarvan je de scherven bijeen gezocht hebt en die je uiteindelijk weer hebt gelijmd. Met één verschil: jij weet hoe je de scherven van de vaas aan elkaar moest lijmen. De snippertjes van het neutron weten echter niet hoe ze straks weer aan elkaar 'gelijmd' moeten worden om 'neutron' te zijn (nog preciezer: ze weten niet op welke plek en in welke staat ze de teller moeten aantikken). 

Om zichzelf om te toveren van snippers in een 'neutron' mist het neutron 'kennis'. De snippers moeten op een of andere manier weten dat ze de teller moeten aantikken als een compleet neutron. 

Fijn. Het blijft allemaal nogal on-dagelijks. Plato zou echter met dit concept geen enkele moeite hebben. Hij poneerde dat kennis een abstract medium is dat onafhankelijk van de stof bestaat. Een platonist zou de kwantummechanische puzzels dus kunnen opvatten als een bewijs voor de juistheid van zijn wereldbeeld. Uitsluitend het bestaan van abstracte kennis kan verklaren hoe de snippertjes weten dat/hoe ze tenslotte weer een neutron moeten worden.

Je kunt overigens ook gewoon zeggen dat je je helemaal geen voorstelling mag maken van de reis die het neutron maakt langs de hoge en lage paden. Het enige wat telt is dat alles werkt en dat het neutron altijd op de juiste bestemming aankomt. Wel zo eenvoudig. Maar ja, wie ben ik om te denken dat de reis langs 'super-posities' slechts denkbeeldig is als zelfs grote fysici -zeer grote fysici- meenden dat de reis -we hebben het hier immers over fysica, dwz over echte deeltjes en krachten- niet slechts denkbeeldig kán zijn...

Waarvan akte.