'Nature is not rational in itself; instead, it is capable of being intelligently engaged just insofar as we have developed in and through ongoing interaction with our natural and social surroundings. In other words, nature becomes somewhat rational as a result of our adaptive engagement with it. Dewey concludes, “Abandon completely the notion that nature ought to conform to a certain definition, and nature intrinsically is neither rational nor irrational. Apart from the use made of it in knowing, it exists in a dimension irrelevant to either attribution.… Nature is intelligible and understandable” (1929/1984, 168). Nature is intelligible and understandable just to the extent that we can intelligently interact with it to direct the course of events to some degree. However, achieving such understanding is not a matter of discerning the ultimate rationality of nature. Such rationalism is a remainder left over from the theological notion of a world created by a rational God, thereby manifesting an ultimate knowability based on Divine creation and purposiveness.'
Uit: Mark L. Johnson and Jay Schulkin. 'Mind in Nature'. MIT (2023)
Volgens John Dewey -volgens Johnson's lezing van Dewey- is het idee dat de wereld zelf een rationele structuur heeft (consistent, uniform, enz) een theologische notie. (Een theologische notie die, op haar beurt, weer beïnvloed moet zijn door de Grieken- dat kan haast niet anders). Een naturalist, iemand met een voorkeur voor een wereldbeeld zonder (al te veel) metafysica, zal zich niet wagen aan een uitspraak over de vraag of de wereld zelf 'rationeel' is. Het enige wat de naturalist daarover kwijt wil is dat de wereld intelligibel is voor de mens, "just to the extent that we can intelligently interact with it to direct the course of events to some degree."
2 opmerkingen:
Algemeen
Filosofie draait om algemene vragen en algemene begrippen. Algemene begrippen zoals "natuur", "metafysica" en "rationalisme". Wat betekenen die begrippen?
Metafysica draait om de vraag: hoe zit de wereld oftewel de hele werkelijkheid globaal in elkaar? Een filosoof die beweert dat er slechts natuur is, is een naturalist en naturalisme is ook een metafysica.
Vaak wordt "metafysica" nog in pejoratieve zin gebruikt. In de zin van supranaturalisme. Maar ik zou supranaturalisme gewoonweg supranaturalisme noemen en metafysica zeer algemeen opvatten. Ook het naturalistisch wereldbeeld is een metafysica. En er zijn diverse varianten van de naturalistische metafysica, van naïef en dogmatisch tot ondervragend en gecompliceerd.
Er zijn uiteraard ook diverse soorten supranaturalisme. Gelukkig maar. Filosofie is gecompliceerder dan vele leken denken.
Is de natuur rationeel? Me dunkt dat de natuur rationeel noch irrationeel is. "Rationeel" en "irrationeel" zijn termen uit de psychologie en die mag je niet op de buitenwereld projecteren.
Is de natuur coherent? Me dunkt van wel.
Is de natuur consistent? Is zij wat zij is? Is de zon wel de zon en geen fiets in mijn broekzak? Nou, laten we er maar van uit gaan dat de natuur is wat zij is, ook al weten we niet precies wat zij is.
Is het een wonder dat we de natuur enigszins kunnen beschrijven? Lijkt me niet.
Maar terug naar het supranaturalisme. Is er iets dat boven de natuur uitsteekt? Is er een soort opperbaas? Een algemeen principe dat het boeltje bestiert en bestuurt? Volgens mij is er geen opperbaas.
Orde
De christenfilosoof René van Woudenberg leidde Gods bestaan af uit het door hem veronderstelde feit dat er orde is in de natuur.
Maar wat is dat, orde? Ik zou iets dieper willen gaan en zeggen: er is samenhang, een oneindige veelvoud aan samenhangen.
De vraag van Van Woudenberg luidt dan niet: waar komt de orde vandaan? Maar de vraag luidt dan: waar komen al die samenhangen vandaan? Je kunt antwoorden: van God, van de goddelijke samenhangverlener. Maar die extra hypothese heeft men niet nodig. Want men kan ook immers antwoorden: het samenhangende is er, het totaal onsamenhangende bestaat niet en kan niet bestaan.
Theofilosofen houden van het begrip "transcendent", "er boven uitstijgend". Maar wat kan in hemelsnaam uitstijgen boven het samenhangende? Slechts het onsamenhangende. Maar dat bestaat niet. Bestaan is immers samenhangen.
Ik heb een zwak voor Dewey, al ken ik hem niet zo goed. Mijns inziens trakteert hij ons niet zozeer op een kantklare filosofie maar veeleer op een aftastend filosoferen.
Al verwerp ik sommige theofilosofische argumentaties van Van Woudenberg, ik heb wel waardering voor hem. Hij probeert open kaart te spelen. En daarnaast brengt hij op gedegen wijze sommige filosofen onder de aandacht. Bijvoorbeeld Reid en Plantinga.
Een reactie posten