Als je je sleutels kwijt bent is het verstandig om eerst te zoeken in je eigen huis. Onverstandig is het om een reis te boeken naar Niger -een land waar je vermoedelijk nooit geweest bent- om de sleutels daar te zoeken in een of ander grensdorp.
Zo ongeveer redeneert ook de naturalist. Als je een raadsel wilt oplossen -een wetenschappelijke of filosofische anomalie- zoek dan eerst het antwoord in je eigen huis. Wij zijn natuurlijke wezens en de aarde is ons huis. Als we antwoord willen op onze levensvragen, dan ligt het voor de hand dat we eerst 'aardse' antwoorden zoeken. We kunnen later altijd nog onze toevlucht nemen tot abstractie's die losgezongen zijn van de dwang, de zwaarte en de regelmaat die de natuurwetten kenmerken.
De vraag die dit oproept is echter: wanneer is dat 'kantelpunt' (een zeer modieuze term) bereikt? Wanneer mag iemand zeggen: 'voor wat betreft de vragen van het leven verlaat ik me niet langer op een natuurlijke, logische denktrant, maar verlaat ik me op abstracties; om mijn verhaal rond te krijgen en antwoord te hebben op mijn levensvragen veronderstel ik het bestaan van platoonse abstracties, engelen, duivels, goden, krachten, enz?
Voor sommige mensen is dat punt bereikt als ze geloven dat het onderzoek van de natuur niet volledig is. Filosofen als John Dupré en Nancy Cartwright hebben verdedigd dat dit inderdaad het geval is: het onderzoek van de werkelijkheid levert ons niet het 'Grote Fundamentele Verhaal van Alles' op. Maar als wetenschap niet volledig is, heb je dan goede redenen om de 'gaten' op te vullen met je eigen abstracties? In ieder geval is het werk van filosofen te hypothetisch om nu al met zekerheid te kunnen zeggen dat het wetenschappelijk onderzoek onvolledig is.
We moeten dan klaarblijkelijk maar gelaten afwachten totdat wetenschappers klaar zijn met hun werk. Misschien zien we dan zelfs dat je niet alleen stukjes van de puzzel niet kunt leggen, maar dat de werkelijkheid je verstand te boven gaat.
Het probleem met deze oplossing is echter dat je er weinig aan hebt: het wetenschappelijke onderzoek van de werkelijkheid is in volle gang. Ons brein moet nog helemaal worden binnenste-buiten gekeerd, het heelal moet nog dieper en verder worden bekeken, de eigenschappen van alle elementen en stoffen moeten nog grondiger worden bestudeerd, enz. Tegen de tijd dat de wetenschappers ons huis hebben doorzocht liggen wij in ons graf. Terwijl ik nu eigenlijk antwoord moet hebben op mijn levensvragen: want ik wil weten hoe ik (goed) moet leven en wat ik kan verwachten.
De situatie voor de 'levende mens' is nijpend. Maar waarom zou een mens dan niet een noodgreep kunnen doen en eenvoudigweg -naar zijn voorkeur- een geloof mogen aanvaarden. Althans, zo redeneerde William James. Een geloof naar je voorkeur aanvaarden is, zolang wetenschappers nog druk doende zijn, niet minder rationeel dan maar afwachten en géén geloof aanvaarden. Zowel de atheïst als de theïst lopen op de zaken vooruit- en dat geldt ook voor de agnost*.
Je hebt dan overigens nog wel het nodige denkwerk te verrichten, want als je niet weet hoe 'vreemd' en 'logisch' de werkelijkheid is, moet je je geloof zien te rijmen met de natuurlijke inzichten waar we wel over beschikken (wat je moet doen lijkt op het werk van een architect die nieuwe huizen bouwt op een lege plek in de stad: hij moet zijn huizen zo ontwerpen dat ze voor wat betreft vorm, hoogte en afmeting passen bij de bestaande bouw).
(Deze lijn van redeneren vind je in: James, W, Will to Believe).
*De atheïst voert aan dat de wetenschap al lang bewezen heeft dat God niet kan bestaan. Maar dat is een drogreden. We hebben geen idee hoe de werkelijkheid in elkaar steekt. Wetenschappers die dat wel beweren -en die zijn er- gaan hun boekje te buiten.
40 opmerkingen:
Bedankt voor je nieuw artikeltje. Ik miste je artikeltjes. Maar eerst heb ik andere bezigheden. De tuin bijvoorbeeld. Vanavond echter hoop ik met enig commentaar te komen. Immers, je artikeltjes zijn prikkelend en ik hou van filosofie.
Even terug naar je recensie over het nieuwe leerboek. Wat zou het alternatief behoren te zijn voor de fenomenologie om mentale binnenwerelden te beschrijven en eventueel hun potenties te belichten?
Hopelijk gaat alles goed met je, je was zo lang weg.. Je verrijzenis viel voor mij samen met dit artikel, allemaal toeval. https://www.anthologiablog.com/post/the-value-of-the-study-of-dante
RV, dat is wel een goede vraag. Misschien is het beschrijven van de binnenwereld meer een zaak voor schrijvers en musici? Ik vraag me steeds af wat ik aanmoet met die filosofische beschrijvingen van de fenomenologen, die proberen om zaken extra te belichten met allerlei 'kekke' woordjes. De Mens wordt doorHeidegger aangeduid als een Dasein: is dat geen vorm van aanstellerij? Kwasidiepzinnigheid? Wat win je er mee om de mens een Dasein te noemen? Ga dan liever een roman schrijven, dat lijkt me treffender en overtuigender. Sartre's roman Walging leest een stuk prettiger dan het werk van de gemiddelde fenomenoloog; en voor wat betreft de beschrijvingen van 'binnenwerelden' steekt het 't werk van fenomenologen misschien wel naar de kroon.
Ik geloof ook niet dat de werken van de moderne fenomenologen helemaal in lijn zijn met de bedoeling van Husserl (de peetvader van de fenomenologie).
Gerardus, jawel, het gaat me (zeer) goed! Ik had/heb me op de studie gestort. Stukjes schrijven is nogal tijdrovend: je wilt toch graag dat de stukjes gemakkelijk leesbaar zijn en enigszins verzorgd overkomen (ik ben -helaas- Multatuli niet: die kon zomaar het meest geniale proza schrijven: levendig, origineel, leesbaar, opwekkend en dat allemaal zonder elementaire grammaticale fouten.)
Ik heb mijn best gedaan om bepaalde vraagstukken wat beter te begrijpen. Daar ben ik nog mee bezig. Heb in de tussentijd wel veel krabbels in mijn notitieboekje genoteerd met ideeën voor stukjes.
Ik zal je verwijzing lezen!
Beste JanAR
Leuke weer wat van je te lezen!
Ik leer er veel van, bedankt.
Je begint met:
"Als je je sleutels kwijt bent is het verstandig om eerst te zoeken in je eigen huis. Onverstandig is het om een reis te boeken naar Niger -een land waar je vermoedelijk nooit geweest bent- om de sleutels daar te zoeken in een of ander grensdorp."
Dan: "Zo ongeveer redeneert ook de naturalist.", hij zoekt in de fysica, want hij meent dat dat zijn thuis is: zijn eigen huis.
De religieuze mens zoekt ook, hij zoekt naar de sleutels van zijn eigen huis.
Zoals bijvoorbeeld bij het Lectorium Rosicrucianum waar ik enkele jaren te gast ben geweest.
Zij zegden het wel heel duidelijk: "Ik ben wel IN deze wereld, maar niet VAN deze wereld."
De vraag is: wat is ons thuis. De buitenwereld van de fysica of binnenwereld van de psyche?
Ik ga voor beiden en accepteer de daaruit volgende ongerijmdheden als eigenschappen van het leven.
Met vriendelijke groet van JanD
Beste Gerardus
Bedankt voor je verwijzing, het is kort en krachtig en spreekt me zeer aan.
Ik heb het even door de vertaler gehaald en ik las:
"Dante geeft ons een verslag van de vervreemding van de ziel." mooi vind ik!
én:
"Froebel, .. hoe .. door middel van een bepaalde poëtische voorstelling in spel een indruk kan geven van een grote spirituele wet. Hij voegt er dan aan toe:
"Zie dan in dit toneelstukje
Een wereldwijde waarheid bevrijd!
Een symbool kan gemakkelijk leren
Waar uw verstand niet bij kan.”
Ja, we leven in een sprookje. Een sprookje met monsters in een donker bos. Maar er is een open ruimte in het bos waar de zon schijnt.
groet van JanD
JanD, je schrijft: [Ik ga voor beiden en accepteer de daaruit volgende ongerijmdheden als eigenschappen van het leven.]
Zeker, dat is beslist een mogelijke 'strategie' om de moeilijkheden/vraagstukken van het leven tegemoet te treden. Een mens moet wat, immers. Je zou kunnen zeggen dat dit overeenkomt met de 'sprong' die William James voorstelt. Het gaat hier om een nijpend vraagstuk, de wetenschap laat ons in de steek (ze zijn nog lang niet toe aan 'alles'-vragen (universele vragen)) en ons leven duurt maar even.
Maar we hebben natuurlijk wel wat 'weerstand' nodig (zoals Wittgenstein zei): op glad ijs kun je niet fietsen. Vandaar dat we onze religieuze inzichten wel moeten rijmen met de werkelijkheid. Om het flauw te zeggen: de huur wordt niet betaald door het gebed en de oorlog in Rusland kun je niet beëindigen door het zingen van psalmen...
Vandaar dat ik nog steeds pleit voor een klein beetje religie in je leven- net voldoende om de existentiele problemen het hoofd te kunnen bieden en om het bestaan zinvol te maken.
(Lijkt een beetje op de vraag hoeveel vrijheid de burger in een democratie moet hebben: heel veel vrijheid (liberalisme) of moet hij zich sterk onderwerpen aan de regels van de gemeenschap: wat is leefbaar, geloofwaardig en aanvaardbaar?)
Misschien
Misschien dienen we te aanvaarden dat onze binnenwereld een doolhof is en dat de buitenwereld een labyrint is. Bescheiden aanvaarden dat we weten dat we nog maar weinig weten. Bescheiden aanvaarden dat er meer vragen en vraagjes zijn dan echte antwoorden. En laten we ons vrolijk maken over de pretenties en poeha van anderen. Ironische en cynische filosofie.
Daarnaast is het wel zo dat het leven ons als het ware min of meer dwingt tot handelen en kiezen. Straks moet ik boodschappen doen. Althans dat vind ik ergens. Maar heb ik wel zin? Kan ik het boodschappen niet overslaan? En ik vind het hier op dit bescheiden forum best wel gezellig. Maar dien ik gehoor te geven aan mijn zucht tot ernstige gezelligheid?
JanAR
Bedankt voor je antwoord.
Mijn 'kantelpunt' was op 40 jarige leeftijd, toen ik een anomalie ontdekte in de logica met betrekking tot ongerijmdheden in het leven. We hebben het hier al veel over gehad.
De wetenschappelijke abstracties die losgezongen zijn van de werkelijkheid hebben hun eigen plaats in het leven: de buitenwereld van de fysica. Verder verwacht ik daar niet anders van dan het inzicht dat de fysica zelve tekort schiet. Voor wat betreft de vragen van het leven verlaat ik me dus niet langer op een logische rationele denktrant tenzij het de logica van Nagarjuna is.
Je schrijft in jouw opstel: "... ik nu eigenlijk antwoord moet hebben op mijn levensvragen: want ik wil weten hoe ik (goed) moet leven en wat ik kan verwachten."
Ik denk dan: “Ken uzelve en u zult het universum en de goden kennen.” Blijkbaar een spreuk van Socrates die overgenomen werd door Thales van Milete.
Qua levenshouding zo goed en zo kwaad als het gaat: amor fati.
Hartelijke groet van JanD
JanD https://www.bordeauxsophrologue.com/amor-fati-aime-destin-disait-nietzsche/
Leuk stuk, je kunt omgaan met vertaalmachines...
JanD, je schrijft: [Blijkbaar een spreuk van Socrates die overgenomen werd door Thales van Milete.]
Dat lijkt me stug. Socrates leefde ongeveer 100 jaar na Thales.
JanD & RV, het is op zich best een lastige vraag natuurlijk wat een 'minimale' religie is. Je denkt in eerste instantie aan 'ietsisme'. Maar ietsisme is te vaag en te karig om antwoord te geven op ethische en existentiele vragen. (Help, er staat een vluchteling voor de deur: wat moet ik doen? -Antwoord van de ietsist: 'Iets!'- Wel, dat is toch ook niet erg informatief.)
Je zou kunnen denken aan een uitgeklede vorm van een der wereldreligies. In mijn geval een minimale vorm van christendom. Vraag je me nu echter wat een vorm van 'minimaal christendom' inhoudt dan kan ik dat zo voor de vuist weg niet zeggen. Mijn gedachten daarover hebben nog geen uitgesproken vorm. In ieder geval behoort tot een minimaal christendom de overtuiging dat God bestaat en dat de 'lijdende mens' de belangrijkste invalshoek is van deze religie. Misschien behoort daar ook toe dat je anderen wilt helpen om niet en dat je als gezond mens in dienst staat van de lijdende mens. Het minste wat je behoort te doen is aardig en behulpzaam zijn voor andere mensen. Het minimale christendom moet in ieder geval niet overladen zijn met dogma en metafysica, en erg pragmatisch en menslievend zijn (want mensen zijn bij uitstek geschikt om ethisch te handelen: dat is een heel pragmatisch uitgangspunt).
JanAR
Tja, daar was ik te laat achter gekomen. Internet is niet betrouwbaar en ik heb geen filosofie gestudeerd, sorry. Wat ik ondertussen heb gevonden vind ik wel leuk. (afgezien van de redenering over kwantummechanica) (Ik dacht ik krijg vast opmerkingen over logica. Nagarjuna.) De maker van die site lijkt me een nauwkeurige administrator en geen chaoot gezien zijn reizen en marathon verslagen. Vandaar dat ik de verwijzing durf te plaatsen. Het onderbouwt mijn ervaring van sunyata en maakt duidelijk waarom ik me zo afzet tegen ontologie.
https://erwi.ch/2015-catuskoti/
groet van JanD
JanAR en Gerardus
Gerardus zeer bedankt voor je verwijzing naar https://www.bordeauxsophrologue.com/amor-fati-aime-destin-disait-nietzsche/ bedoelde Nietzsche het zoals daar beschreven? Is amor fati het streven naar de übermensch? Voor mij is het lot niet iets waar ik naar streef, maar het lot bepaalt mijn leven. Daar geeft ik me aan over: het accepteren van het leven liefst met enthousiasme. Het leven leven zonder te vragen wat de zin is van het leven of het leven zin gaan geven. Zonder te vragen naar goed en kwaad of naar causaliteit of denk abstracties zoals het categorisch imperatief of het bestaan van god: het toont zich.
JanAR in antwoord op 12 mei 2023 om 20:39 verwijs ik je naar de opmerking hiervoor aan Gerardus. Dat is geen 'minimale' religie noch een 'ietsisme'. Het is geen geloof of religie maar een innerlijke houding gebaseerd op het innerlijke weten: het "geweten", en/of/beide/geen van beiden.. de gnosis. Ketterij genoemd door orthodoxe christenen.
Nu staat er geen vluchteling voor mijn deur. Mocht het zover komen dan zal ik niet gaan denken: "wat moet ik doen?" Ik zal handelen, zeer waarschijnlijk afhankelijk van de situatie, zonder denk-overwegingen, maar direct vanuit mijn eigen karakteristiek, mijn binnenste.
Moge Dharma mij bijstaan.
Groet van JanD
JanD, het 'innerlijk weten'... Dat moet een interessant orgaan zijn: dat je zomaar iets weet... Mij lijkt het klinkende onzin. Bovendien zul je zien dat mensen uit elke beweging onderlinge meningsverschillen hebben: dan is dat innerlijke weten schijnbaar een kompas dat voor iedere bezitter een andere waarheid aanwijst.
De gedachte om je eigen inzichten te wantrouwen en voortdurend te toetsen lijkt me een beter middel om tot inzichten te komen die enigszins betrouwbaar zijn.
Ik geloof ook zeker niet dat er een soort antieke bron van verborgen kennis is. Ik denk niet dat er ergens een soort verborgen wijsheid is die ons door het 'hogere' is aangereikt (ik denk dat ook de Bijbel mensenwerk is). Alles is mensenwerk: wijsheid, wetenschap, religie, kunst, meubels maken.... enz. Sommige mensen zijn opvallend goed in hun metier en ze steken daarin dan ook met kop en schouders boven de anderen uit, maar tot bovennatuurlijke werken of inzichten heeft dat verschil in kwaliteit de mensheid niet gebracht (anders hadden we van een dergelijke opvallende kwaliteit wel notie gehad).
Waaruit niet volgt overigens dat we onze intuitie stelselmatig moeten wantrouwen. Soms is intuïtie een uitstekende raadgever- en soms niet (en dat maakt het ook zo lastig: existentiele kennis -de tegenhanger van stelselmatige of systematische kennis- moet per keer opnieuw bezien worden).
Ps. Je bijdrage over Nietzsche plaats ik niet: dat is zo'n onzinnig stuk... Met Nietzsche moet je een beetje voorzichtig zijn, die is inmiddels voor ieders karretje gespannen. Ga dan liever te rade bij de bron en bestudeer de teksten van Nietzsche zelf.
JanD, je streeft dus naar de acceptatie van het lot. Of overgave aan.
Beste JanAR
De (volgens jou onzinnige) bijdrage over Nietzsche. Dat is een google vertaling van de verwijzing door Gerardus:
"Gerardus zei: JanD https://www.bordeauxsophrologue.com/amor-fati-aime-destin-disait-nietzsche/ Leuk stuk, je kunt omgaan met vertaalmachines... 12 mei 2023 om 19:51 "
Over het 'innerlijk weten' schrijf je... Dat moet een interessant orgaan zijn: dat je zomaar iets weet... Mij lijkt het klinkende onzin.
Jan, ik heb het niet gehad over een orgaan: je moet beter lezen. Ik schreef:
"Het is geen geloof of religie maar een innerlijke houding gebaseerd op het innerlijke weten: het "geweten"
Heb jij dan geen "geweten" Jan? Ben je gewetenloos?
Daarna schrijft je "dan is dat innerlijke weten schijnbaar een kompas dat voor iedere bezitter een andere waarheid aanwijst." Daar ben ik het mee eens. Lees ik hieruit dat je meent dat er een absolute waarheid zou zijn?
Volgens mij maak je dan een logische denkfout.
Met vriendelijke groet van JanD
Gerardus schreef: JanD, je streeft dus naar de acceptatie van het lot. Of overgave aan.
Het lot is voor mijn persoontje een eindeloze cyclus van oorzaak en gevolg. Voor Newton actie en reactie van objecten. In het hindoeïsme en boeddhisme is het de wet van karman. Het is de notie van: "wie een kuil graaft voor een ander valt er zelf in", het boemerang effect. De dynamiek van de natuur.
Liefde voor het lot is niet de acceptatie van het lot, maar meer dan dat. Overgave lijkt er meer op. Ik voel het als een verschrikkelijk en onbegrijpelijk goddelijke spel, zoals men het in het oosten noemt: Maya(Sanscriet). Maar het lot lijkt meer dan het door ons ervaren gedetermineerde; ook wonderen gebeuren, deus ex machina. En of dat echt zo is, weten we niet.
De beste houding lijkt me, mee werken als een mede uitvoerder van het lot, of je gaven enthousiast in te zetten, een doorgeefluik te zijn voor de goddelijke creativiteit. Zoals componisten vaak zeggen: ik ben een werktuig, ik krijg het door, ik hoor de muziek in de natuur en schrijf het slechts op.
Aan JanD
Mijns inziens leven we in eerste instantie in een binnenwereld opgebouwd uit allerlei hypotheses. Ook het idee dat er buiten mij een buitenwereld is, is in eerste instantie een hypothese.
Maar sommige hypotheses zijn veel sterker dan hun alternatieven. De hypothese dat er een buitenwereld is, lijkt mij stukken sterker dan haar alternatief. Bovendien lijkt mij de hypothese dat we enige grip op en begrip van de buitenwereld hebben, ook sterker dan haar alternatief.
Al met al hanteer ik de negatieve methode. Ik bewijs niet zozeer dat mij hypotheses waar zijn maar ik beargumenteer dat mijn basale hypotheses beter zijn dan hun alternatieven. De negatieve oftewel de vergelijkende methode.
Op soortgelijke wijze valt te beargumenteren dat achter de natuur waarin wij leven en waarvan wij deel zijn, geen masterplan schuilt. Exit alle esoteriek.
Waarom echter geloven zovelen in grootse masterplannen achter de natuur? Een relevante vraag. Heeft weinig te maken met hun intelligentie, denk ik. Misschien ben jij intelligenter dan ik. Maar ik lijd meer aan achterdocht jegens mooie praatjes, grootse theorietjes, pastorale ideetjes dan jij.
R.V.
Ik ga niet in op de werkelijkheid van de binnenwereld zoals ik die ervaar.
Dat ligt, heb ik gemerkt, buiten de scoop van deze site.
Met vriendelijke groet van JanD
Gerardus & JanD, ik vrees dat die meneer een al te optimistische boodschap afleidt uit de woorden van Nietzsche. Nietzsche is al voor eigen gebruik aangehaald door talloze mensen. (En ik weet niet zo goed wat Nietzsche met sofrologie/sofrologisterij (?) te maken heeft).
Overigens past dit wel mooi bij een van de onderwerpen waar ik graag met mensen over van gedachten wissel: hoe buitenissig en barok mag een levensbeschouwing zijn? (Buitenissig is een prachtig woord: wanneer staat je levensbeschouwing/religie buiten de nissen?)
JanD, jij graaft een kuil voor een ander en dat noem je dan het lot, daar wrikt iets denk ik. De paralel met muziek vind ik mooi.
JanAuke, ja dat die meneer sofroloog is kan ik ook niet helpen, was niet zo handig van mij om dat kader mee te sturen, maar het schijnt dat ze goed werk doen. Buitennissig is dat niet buiten de niche ?
Beste JanAR
Je vraagt: "hoe buitenissig en barok mag een levensbeschouwing zijn?"
Mijn mening: grenzenloos.
Mocht het gevaarlijk worden dan kan zo iemand in de gevangenis gestopt worden, of in een psychiatrische inrichting. Of "een functie elders" krijgen. De sociale groep uitgegooid worden.
Of erger, ik denk aan het toeslagen schandaal waar mensen zonder bewijs al verdacht worden van sympathieën met "hoge"(?)(!)(?) Islamitische waarden op grond van hun persoonsnaam. Waarden die hier zeer laag of negatief worden beoordeeld. Het gevolg van een andere ethische deontologie en moraal. Mijns inziens komt het o.a. voort uit xenofobie.
Er zijn ook landen waar men mensen lijfstraffen geeft, mensen ophangt, verbrand of op de elektrische stoel zet, als ze andere normen en waarden hebben dan daar ter plaatse binnen de nissen.
Dus Jan, ik begrijp niet waarom je die vraag stelt: ik snap je echt niet. Wil je een gedachte politie om buitenissige levensbeschouwingen tegen te gaan? Of wil je boeken verbranden?
Waar men boeken verbrandt daar worden later mensen verbrand. Of het nu ketters, Joden of muzelmannen zijn.
Of denk je dat er één wereldbeeld het enige juiste is?
Bedenk dat ik sympathieën heb met de ketters (ik heb mezelf al eens Valentiniaan genoemd) en ik wil niet vanwege de christelijke naastenliefde en door mijn verwerping van die christelijke moraal op de brandstapel.
Met vriendelijke groet van JanD
p.s. laten we het maar luchtig bekijken.
Binnennissig
Tot de binnenwereld behoort ook de verbeelding. En niet slechts als een accessoire maar zelf als een substantieel ingrediënt. Maar narrig als ik kan zijn, zeg ik er wel bij dat verbeelding kan ontaarden in inbeelding. Je verbeelden dat er kaboutertjes zijn, lijkt mij niet slecht maar je inbeelden dat er heel echt kaboutertjes bestaan, lijkt mij een stap te ver. Maar wellicht geeft het kaboutergeloof enig soelaas. Geen bezwaar tegen Harry Potter. Als het maar geen religie wordt. :)
Gerardus, het bezwaar is dat Nietzsche hier een 'interpretatie' krijgt die nogal optimistisch is (maakt me voorts niet zo veel uit hoor dat hij sofroloog is).
Als je bijvoorbeeld eens beziet wat men op de SEP schrijft over 'Nietzsche', dan zie je dat bijna alles wat de man geschreven heeft onder kenners tot meningsverschil leidt. Het is zo lastig om over Nietzsche iets te zeggen. Ik kan me daarom niet voorstellen dat je het amor fati van Nietzsche zo positief mag opvatten als in deze tekst wordt gedaan. Ik bedoel: je mag het wel voor je zelf zo zien, hoor, maar zeg niet dat die zienswijze in de geest van Nietzsche is. Oh, Nietzsche schreef zo mooi, zo goed- maar het is lastig om te bepalen wat hij precies bedoelde...
RV, inderdaad, dat is steeds de vraag: wanneer geef je je zelf over aan wensdenken? Het is erg verleidelijk om je zelf religieus rijk te rekenen (want veel religieuze overtuigingen zijn toch niet na te gaan: enige 'weerstand' heb je wel nodig...) We gebruiken meestal de logische structuur -doen wiskundigen ook- om te bepalen wat mogelijk of niet mogelijk is. Vandaar de vele pogingen om God logisch te bewijzen. Maar gezien de ontwikkelingen in de moderne logica is het de vraag of dit criterium houdbaar is (zie -ik verwees er al vaak na- Beall met zijn Contradictory Christ (om maar te zwijgen van het werk van Sjestov).
JanD, ik geloof er niets van dat jij al rovend en plunderend door Limburg trekt. Hoe je je zelf ziet daarvan heb ik geen idee. Ik kan me echter niet voorstellen dat jij het erg prettig vindt als men je huis leegrooft -stel er is een sekte die vindt dat de huizen van alle mensen in het zuiden van godswege moeten worden leeggeroofd-, we zullen dat 'alles' van jou daarom maar met een korreltje zout nemen.
Wat ik met de vraag beoog is hoe een mens zijn religieuze overtuigingen kan rijmen met zijn manier van leven. Je kunt niet domweg alles geloven en alles naleven. Nogmaals, vergelijk het probleem maar met een architect die nieuwbouw moet ontwerpen die voor wat betreft hoogte, diepte, breedte en vorm bij de bestaande bouw moet passen. Je kunt op een opengevallen plek niet alles bouwen wat je wilt- dat past niet.
Gerardus zei "JanD, jij graaft een kuil voor een ander en dat noem je dan het lot, daar wrikt iets denk ik."
Ja dat klopt Gerardus, daar wrikt iets. Ik schreef:
""wie een kuil graaft voor een ander valt er zelf in", het boemerang effect. De dynamiek van de natuur." Dat is iets anders het gaat om cycliciteit.
Dat is dus wat anders. Het principe van de wet in de natuur dat oorzaak en gevolg in essentie hetzelfde zijn, maar door de tijd uit elkaar worden getrokken. De wet van Karman is de wet van handelen:
de intentie keert terug naar de dader, "wie goed doet, goed ontmoet.
groet van JanD
JanAR
Helemaal niet te begrijpen. Roven en plunderen? Van wie heb je dat gehoord?
groet van JanD
Bert, je schrijft: [Een levensbeschouwing gaat echter over een persoonlijke ervaringswereld en die lijkt mij gesloten voor een ander].
Dat is niet persé zo.
Ten eerste heb je het private-language argument (er is niet zoiets als een prive-taal) en ten tweede kan ik het wereldbeeld van anderen redelijk goed afleiden uit hun gedrag (want een levensbeschouwing is een generator van gedrag).
Anderzijds is het wel lastig om je echt in iemand te verplaatsen (want mensen gaan over het algemeen erg op in zichzelf)- maar dat is niet hetzelfde als beweren dat een ander een gesloten boek is voor ons. Het is bovendien zo dat mensen door middel van een kunstwerk (film, boek) anderen wel in staat stellen om zich in hun 'innerlijke wereld' in te leven.
JanD, stel dat we inderdaad elke levensbeschouwing aanvaardbaar vinden, dan zouden we een sekte die al rovend en plunderend door de wereld trekt -omdat huh godin dat graag zo ziet- ook aanvaardbaar moeten vinden. Maar dat doen we niet, toch?
Zo zijn er ook voor ons zelf grenzen aan onze levensbeschouwing. Sommige grenzen zijn gewoon praktisch (ik kan niet tegelijkertijd atheïst en pluralist (meer goden) zijn); andere grenzen zijn ethisch of cultureel en weer andere grenzen zijn kentheoretisch (je kunt onmogelijk geloven dat je eigenlijk op zeven verschillende planeten woont en dat je daartussen dagelijks heen en weer reist: iedereen kan je =na korte observatie- zeggen dat dat niet waar is).
Kortom:: we stellen in de praktijk van alledag eisen aan onze woning, aan de regering van ons land en aan onze eigen meningen en overtuigingen (=levensbeschouwing).
Jan-Auke,
Behalve over woorden beschikken mensen ongetwijfeld ook over tal van non-verbale communicatiemogelijkheden. Als je het over buitenissig en barok hebt dan kun je dat daar vinden in de vorm van rituelen met alles wat daarbij komt.
De betekenis daarvan is ver te zoeken, mijn indruk is dat dit juist de bedoeling is. Het gaat niet om de oplossing van mysterieuze zaken maar juist om de nadruk op het mysterieuze te leggen.
Ook kunstenaars is het daar vaak om te doen.
Zij dragen ongetwijfeld bij aan de rijkdom van onze cultuur maar het heeft niet veel met levensbeschouwing te maken. Het gaat meer om de creatie van een eigen wereld waarin men zichzelf kan vinden.
Daar kan ik geen bezwaar in zien zolang dit niet leidt tot conflicten.
Intussen moeten we het op deze blog met woorden doen en bevinden we ons hoe dan ook op de grens van het begrijpelijke, speciaal als dit
buitenissige en barokke vormen aanneemt.
Mag allemaal maar je mag dan geen begrip verwachten voor je levensbeschouwing, hooguit waardering als kunstwerk.
Wat dat betreft kan religie mij gestolen worden.
Het contradictoire in de mens
Kan een individueel mens twee onderlinge tegenstrijdige ideeën omarmen? Misschien wel. Tenslotte zijn wij immers in staat om contradicties, contradictoire ideeën, te produceren. Neem het idee "vierkante cirkel". Of neem het idee "Jezus is zowel honderd procent God als honderd procent mens".
Of neem dubbelzinnige ideeën. Je bedoelt zowel A als B zonder evenwel dat A faliekant haaks staat op B.
Ons denken is gecompliceerd, rommelig en af en toe zelfs contradictoir. Kan ook niet anders. Zonder zijn makkes is ons denken niet creatief.
De heer Riemersma heeft het over Sjestov. Als ik het wel heb, is die Sjestov een soort hegeliaan. Hegel wijst voortdurend op de tegenstellingen, antitheses, in ons denken. En sommige antitheses kunnen de vorm van een contradictie aannemen. Hegels "Logik" staat nogal haaks op de formele logica.
Je inleven in een ander is moeilijk. Maar kan men zich wel inleven in zichzelf? Hoe goed is onze zelfkennis? En staan we soms niet verbaasd over onszelf? Als we nadenken over onszelf, dan ervaren wij ons geregeld als een vreemde.
Beste Bert en JanAR
@Bert, ik ben het met je bijdrage eens.
A [een persoonlijke ervaringswereld en die lijkt mij gesloten voor een ander omdat die zich niet in algemene bewoordingen laat beschrijven.]
@JanAR, ik meen dat je een logische fout maakt in je reactie.
B [Dat is niet persé zo. Ten eerste heb je het private-language argument.]
Het "het private-language argument" bestaat uit woorden. Dus A en B tezamen maken een leugenaars paradox. JanAR je gebruikt een drogreden!
groet van JanD
JanAR
A Je schrijft: [JanD, stel dat we inderdaad elke levensbeschouwing aanvaardbaar vinden, dan zouden we een sekte die al rovend en plunderend door de wereld trekt -omdat hun godin dat graag zo ziet- ook aanvaardbaar moeten vinden.]
B Je vraagt: ["hoe buitenissig en barok mag een levensbeschouwing zijn?" Mijn (JanD) mening: grenzenloos.]
A en B dat zijn twee verschillende dingen. Je verwart een levensbeschouwing van iemand met de acceptatie van zijn gedrag in een sociale maatschappij.
Dat vind ik niet zindelijk redeneren.
Het verschil is dat het één het respect is voor de mening van een ander: dat is typisch menselijk volgens mij.
De ander is een moraal gedrag. Dat is dierlijk: het is vechten en vluchten, het mores leren door de machtigste.
En volgens mij heeft Nietzsche gelijk als hij schrijft: "De mens is een touw gespannen tussen de übermensch en het dier."
groet van JanD
JanAR
Je schreef:
A [Met Nietzsche moet je een beetje voorzichtig zijn, die is inmiddels voor ieders karretje gespannen. Ga dan liever te rade bij de bron en bestudeer de teksten van Nietzsche zelf.]
B [Als je bijvoorbeeld eens beziet wat men op de SEP schrijft over 'Nietzsche', dan zie je dat bijna alles wat de man geschreven heeft onder kenners tot meningsverschil leidt. Het is zo lastig om over Nietzsche iets te zeggen.]
Bert heeft duidelijk gemaakt dat je met woorden niet in de binnenwereld van een ander kan kijken.
Het "bestuderen van teksten" (A) en "Het is zo lastig om (onder kenners) over Nietzsche iets te zeggen" (B) is typisch weer het probleem van reductionistische rationalisten.
Dat zijn kenners die woorden bestuderen! En zo kan je echt niet tot de ziel, de binnenwereld, van Nietzsche doordringen.
Je dient de teksten juist niet te "begrijpen", maar gevoelsmatig te "beleven". En juist zijn teksten lenen zich daarvoor: vol met archetypische symboliek die diep in het DNA (om het zo maar te zeggen) van de mens zit.
Dat heb ik voor het eerste ervaren ongeveer 50 jaar geleden bij een voordracht door Henk van Ulsen van het boek Prediker in de Kerk echt zeer indrukwekkend.
Later in de afdeling woord van de kunstacademie heb ik ook teksten gememoriseerd en voorgedragen waaronder ook het danslied van Nietzsche.
Ja Jan, ga te rade bij de bron. Maar probeer de betekenis van de woorden niet te pakken, te grijpen: te begrijpen. Maar laat ze resoneren in je binnenste door de woorden te zingen retorisch voor te dragen, niet van buiten of uit je hoofd maar "by heart".
Toen ik de eerste bladzijden las van Aldus sprak Zaratoestra, kreeg ik tranen in mijn ogen en las ik de zinnen een aantal malen zonder ze te begrijpen maar het is zo erg mooi, zo onbegrijpelijk diepzinnig Jan!
Geloof me deze keer maar: god is echt dood. Je hoeft die dooie ontbindende stinkende god niet te bewijzen of te reconstrueren met een snufje eenvoud en verkeerd begrepen moralisme, hij leeft in je hart.
groetjes van JanD
Aan JanD
Wittgenstein in zijn tweede fase beweerde dat er geen privétaal kon bestaan. In zijn eerste fase leek het erop dat Wittgenstein wel dacht dat er een soort mystieke privétaal was maar dat je die diepste taal van jezelf niet kon beschrijven.
Taal is, zo beweerde Wittgenstein II zo ongeveer, is communicatie en communicatie doe je met anderen. En dus is echte privétaal onmogelijk. Nu kan men tegenwerpen: maar je kunt ook met jezelf communiceren, met jezelf in dialoog gaan. Dat kan inderdaad. Maar doe je dat dan in een geheel eigen privétaal of toch in een algemene taal? Ik denk toch het laatste. En ik denk dat jouw dialoog met jezelf ook geschiedt in een algemene taal.
Mijns inziens begrijp je niet goed wat de heer Riemersma beweerde. En ook mijns inziens is jouw ontleedmes meer een botte bijl dan een scherp scalpel.
Waar gaat het over? Over de mogelijkheid om binnenwerelden te beschrijven. Over de mogelijkheid om mentale landschappen in kaart te brengen. Natuurlijk, de kaart is niet het landschap. Maar een kaart kan best zeer goede indicaties geven hoe het landschap eruit ziet. Inclusief hoogtelijnen, isothermen en grondsoorten.
Ik zie niet in waarom men wel kaarten kan maken van buitenwereldse landschappen en niet van binnenwereldse landschappen. Als het ene kan, kan het andere ook.
Natuurlijk, elke kaart is een hypothese, een voorlopige beschrijving. Maar sommige hypotheses zijn beter dan andere. Je kunt immers steeds je kaarten, je hypotheses, verbeteren en testen.
De echte cartografie is een hoogstaande discipline. Maar ze kent een rijke geschiedenis van vallen en opstaan en van testen en verbeteringen. En thans kan een hoogstaande cartograaf prima bewijzen dat de aarde een bol is. De driehoek tussen Amersfoort, Aken en Alicante is geen platte driehoek.
Zoals je op een echte kaart hoogtelijnen kunt aangeven, zo zou je op een mentale kaart gevoelsintensiteiten kunnen aangeven. Tuurlijk, zo'n kaart wordt dan zeer complex. Maar onze binnenwereld is nu eenmaal complex, net als de sectoren van de buitenwereld.
Aan Bert
Kunst draait om het bijzondere. Om die ene bijzondere verfstreek daar en daar, om die ene nuance in dat en dat akkoord, om dat ene woord in die en die regel. Al die bijzonderheden in hun samen- en tegenspel in een kunstwerk kunnen gevoelens van subtiele ontroering oproepen in ons gemoed.
Slechte kunst blijft in het algemene steken, bezit te weinig subtiliteiten. Ik vrees dat de kunst van een Warhol te weinig kunst is, teveel een gimmick omgeven door een populistisch praatje. Geldt ook voor de songfestivalsongs en -shows. Maar het grote publiek heeft geen oog en oor voor het bijzondere. Maar ja, het is zo als het is. Gun het volk zijn wansmaak, gun de elite haar verfijnde smaak.
Een reactie posten