De gedachte dat je op zinnige wijze moet kunnen zeggen wie of wat God is, is kenmerkend voor de analytische wijsbegeerte. De gedachte hierachter is dat je niet eens hoeft te proberen om vragen over het bestaan van God te beantwoorden als je niet weet welke eigenschappen God heeft. -Wie geen idee heeft waarover hij spreekt, weet niet waar hij God moet zoeken.
Nooit werd er zo intensief nagedacht over God als in de scholastiek. Je mag dan ook aannemen dat de definitie van God, destijds opgesteld, de moeite van het bestuderen waard is. De klassieke eigenschappen van God zijn dat Hij absoluut zelfstandig is en éénvoudig. Wat betekent dat?
De bepaling dat God 'absoluut' Zelfstandig is drukt uit dat niets en niemand God kan overtreffen en dat God van niets en niemand afhankelijk is. In onze nood is dat precies de God waar we naar op zoek zijn. Niet alleen omdat Hij dan het noodlot en de macht van de natuur -die ons niet bijster goed gezind is- ongedaan kan maken en ons na onze dood dát kan geven waar we tijdens ons leven zo naar hebben gesmacht, namelijk geluk en liefde, maar ook omdat we graag willen dat God volkomen en zuiver en rechtvaardig is. God is op 'onmenselijke wijze' volmaakt.
Als we het met elkaar eens kunnen worden dat God Zelfstandig is -en dat God bovendien de enige 'variabele' in de werkelijkheid is die Zelfstandig is- dan moeten we eigenlijk ook toegeven dat God 'eenvoudig' is.
De eenvoud van God is een omstreden eigenschap. De eenvoud van God houdt in dat God door geen enkele eigenschap kan worden beschreven. Als je bijvoorbeeld zegt dat God 'liefde' is, dan ga je er aan voorbij dat God ook 'rechtvaardig' en 'redelijk' is. De kwestie is dat God steeds en op elk ogenblik ten volle God is. Zoals wit de weergave is van het gehele kleurenspectrum, zo is God steeds en overal Zelfstandig en niets minder dan Zelfstandig. Wie zegt: rood is een eigenschap van wit, heeft geen ongelijk, maar toch zet deze bewering ons, in zekere zin, op het verkeerde been. Gods eenvoud wil nu eigenlijk zeggen dat alle eigenschappen van God feitelijk één en dezelfde zijn, namelijk de gezamenlijke uitdrukking van zijn Zelfstandigheid. Gods goedheid kan niet worden onderscheiden van zijn redelijkheid of van zijn wijsheid.
Als we God beschrijven als een rijtje eigenschappen -goed, wijs, machtig- dan doen we afbreuk aan zijn volkomenheid. We beschouwen God daarom sec als dát wat Zelfstandig is; en alle eigenschappen die we verder nog bezigen om over God te spreken zijn voor eigen gebruik: ze drukken slechts uit welke betekenis God voor ons, de mens, heeft.
Wel, wat hebben we hiermee bereikt? Strikt genomen niet veel. We lijken op iemand die op een heuvel staat en met zijn vinger recht omhoog wijst, naar een willekeurige plek ergens in het verre heelal, en zegt: God is daar. Bedenk echter: wie God definieert als de 'x' die overal aanwezig is, heeft zeker gelijk als hij op goed geluk naar boven wijst (hij had ook naar links, rechts of naar beneden kunnen wijzen: in alle gevallen zou hij, gezien de definitie, gelijk gehad hebben).
Zo is het ook gesteld met onze 'invulling' van de eigenschappen die God heeft. Elke eigenschap die we toeschrijven aan God zegt uitsluitend iets over de betekenis die God voor ons heeft, maar tóch zegt deze eigenschap ook naar waarheid iets over God -zoals rood naar waarheid iets zegt over wit-, want: aangezien God eenvoudig is, zijn in Hem alle eigenschappen als een absolute eenheid tegenwoordig. Dit maakt het werk van theologen gemakkelijk: zij hoeven nu alleen te specificeren welke eigenschappen God heeft zodat Hij voor ons geloofwaardig kan zijn. (Vergelijk: als God overal is, dan kan iedereen, waar hij ook is, weten dat God haar nabij is: in Assen, Kiev of Moskou, God is je nabij.
De vraag is dus of onze definitie van God -God is de 'x' die absoluut Zelfstandig is- kan worden verdedigd. Wel, als de werkelijkheid voor de mens een voorraad onbeperkte mogelijkheden is -omdat onze logische denkwijze beperkt is-, dan kan de gekozen definitie van God niet onjuist zijn. God is dan absoluut Zelfstandig.
Het fijne is dat God, ook al is Hij door mensen gedefinieerd, wel moet bestaan. Of je vervolgens ook in Hem wilt of kunt geloven -of Zijn bestaan iets voor je betekent- moet je natuurlijk zelf bepalen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten