A. Leerlingen die voor het eerst filosofie doen vinden niets zo leuk als metafysische oefeningen.
Metafysische oefeningen zijn vragen die over de grenzen van de werkelijkheid gaan. Voorbeelden van zulke oefeningen zijn:
-kan er niets bestaan
-kun je de tijd wegnemen
-kunnen dingen geen ruimte innemen
-wat houd je over als je één voor één alle dingen wegneemt (en: waar moet je de dingen die je wegneemt laten?)
De ultieme metafysische vraag is:
-kunnen wij ons indenken dat er niets is (en wat kan 'niets' betekenen)
B. Het ligt ook wel in de lijn der verwachting dat jonge mensen dit uitermate boeiende vragen vinden. Ze moeten hun wereldbeeld nog ontwikkelen. Het is dan zeer nuttig als je in ieder geval de uiterste grenzen van je wereld kunt bepalen.
Jonge mensen zijn dol op uitersten. Ze willen weten wat het gruwelijkste van het gruwelijkste is, het grootste van het grootste, het lelijkste van het lelijkste (niet moeilijk: dat is de leraar), het minste van het minste, het wreedste van het wreedste en dus ook wat het ultieme begin is -het beginste van het begin- of wat het grenzenloze is -het grenzenlooste van het grenzenloze- en het niets is -het nietste van het niets.
C. We nemen het nietste van het niets. Er is helemaal niets, rien, nada, nothing, fffffp. Er is geen stipje tijd, geen streepje licht, geen vlokje omvang, geen lettertje inzicht, geen flarde van een wet of regel- geen regelmaat, geen plicht, geen wens, geen verlangen.
Je kunt je dan ook geen 'voorstelling' maken van het niets.
Misschien is dat een goede definitie van het niets: het niets is die toestand waar niemand zich een voorstelling van kan maken. Het niets is het 'absoluut onvoorstelbare'.
D. Maar nu -althans zo lijkt het- hebben we een probleem. Want als we het niets kunnen definiëren, dan is het geen 'niets'. Een niets dat 'absoluut onvoorstelbaar' is heeft een eigenschap: namelijk dat het onvoorstelbaar is.
E. Ho! Hier gaat iets mis. De eigenschap 'absoluut onvoorstelbaar' zit niet 'in' het niets, maar deze zit 'in' de filosoof, de persoon die 'over' het niets spreekt.
Het probleem is dat we onszelf bij het onderzoek naar het 'niets' niet kunnen wegdenken! Wij zweven met al onze kennis en al onze inzichten en denkbeelden in de lege ruimte en plakken onze ideeën op alles wat we 'waarnemen' (of juist niet kunnen waarnemen, zoals nu we spreken over het 'niets').
Om te kunnen nadenken over het niets moeten we streng onderscheid maken tussen het subject (alles wat wel-ik is) en object (alles wat niet-ik is).
F. We moeten spreken over het object alsof het subject er niet is. We moeten de dingen 'in een aquarium' stoppen en onze ideeën mogen niet door de glazen wanden naar binnen dringen.
We proberen het opnieuw.
Het niets is het absoluut onvoorstelbare: het is een toestand zonder eigenschappen, zonder wetten, zonder regels.
G. Laten we ons eens wagen -nu we een streng onderscheid hebben gemaakt tussen object en subject- aan een belangrijke metafysische vraag:
-zou de werkelijkheid uit het niets tevoorschijn zijn gesprongen?
Mijn antwoord is ja, natuurlijk: als er geen wet of regel geldt, dan is alles mogelijk. Het niets wordt niet bepaald door enige logica of door enige zwaarte of door enige omvang of door enige andere bepaling. Wie of wat zou kunnen verbieden dat iets uit het niets tevoorschijn springt?
----
Nota bene:
Je zult zien dat wanorde troef is als je nadenkt over wat wel of niet mogelijk is als je beschikt over 'niets'. Geen wet of regel is geldig: dus kan de werkelijkheid wel tevoorschijn springen uit het niets; dus kan de werkelijkheid niet tevoorschijn springen uit het niets. Als er geen enkele wet of regel is, dan is niets uitgesloten (ook dat er niets uitgesloten is). Het lijkt wel alsof het ontbreken van wet en regel je onbeperkte mogelijkheden biedt, zo royaal zelfs dat de grenzen van het absurde ruimschoots worden overschreden. Maar let op: dat is een probleem voor het subject en niet voor het object!
34 opmerkingen:
He Jan, schitterend stukje! Maar volgens mij maak je een foutje. Als het niets zelf geen enkele eigenschap heeft dan heeft het ook geen mogelijkheden. Je kunt er dus geen enkele mogelijkheid in stoppen en dus komt er in het niets ook geen enkele mogelijkheid uit. Dat is logisch. Je lijkt hier subject en object wel met elkaar te verwarren: het zijn jouw mogelijkheden die je in het niets plaatst en deze haal je er vervolgens weer uit, dat is een goocheltruc.
Heb je meer van dit soort dingetjes liggen? Voor V4? Ik houd me aanbevolen.
Simon
Simon, ja, ik heb een map vol met zulke stukjes (die ik zelf deels ook weer van anderen gejat heb). Ik heb ze echter niet allemaal digitaal, dan moet je ze eens hier komen kopiëren. Ik knoop ze overigens meestal vast aan teksten van filosofen.
Overigens denk ik niet dat ik fout zit. Want als er geen wet of regel geldt, dan geldt ook de wet van identiteit niet. Het niets hoeft niet eens gelijk te zijn aan het niets. Het niets kan dus gevuld zijn met mogelijkheden en toch het niets zijn.
Systematisch:
Er geldt geen wet of regel, dus:
-je kunt niets verbieden
-je kunt niet niets verbieden
-je kunt geen enkele 'mogelijkheid' toeschrijven aan het niets
-je kunt geen enkele 'mogelijkheid' niet toeschrijven aan het niets (je kunt aan het niets geen enkele mogelijkheid onthouden).
Kortom, zonder wet of regel geldt elke wet of regel (en dat ook niet).
Ik geloof niet dat ik dat verkeerd zie, toch? Zonder wet of regel is chaos, onbegrip en wanorde troef: dat noemen we 'het absurd', want ons verstand heeft in ieder geval een paar regels nodig om de wereld te kunnen ordenen.
"Het Niets" is in de eerste plaats een concept. Of dat concept refereert aan iets in de wereld, valt nog te bezien. Welke conceptuele eigenschappen heeft het concept "het niets"? Mij dunkt onder meer de conceptuele eigenschap dat het aan niets refereert. Dus de conceptuele eigenschap dat het niet iets is maar niets. "Het Niets" heeft als concept zo zijn conceptuele eigenschappen maar het Niets, even verondersteld dat het bestaat (maar het bestaat niet), heeft geen enkele concrete eigenschap want het Niets is geen iets en alleen ietsen hebben eigenschappen. Het concept "het Niets" heeft interessante conceptuele oftewel semantische eigenschappen maar het mist per definitie de eigenschap dat het aan iets refereert en zelfs kan refereren, althans from a logical point of view.
Maar waarom "het Niets" in enkelvoud? Waarom niet meteen meerdere "nietsen"? Of meerdere "nietsjes"? De "nietsjes" van de nihilist Nietzsche? Stel, er zijn meerdere nietsjes. Zijn er dan meer nietsjes dan ietsjes? Is er een hiërarchie van ietsjes en nietsjes? Zijn de ietsjes ondergeschikt aan de nietsjes?
Maar stel, het Niets bestaat. Dus het onbestaande bestaat. Het Niets is niet niets maar iets. Lijkt mij toch een contradictie.
Zoiets dus. :)
Uit niets niets, zegt men. Maar dankzij "het Niets" toch nog enkele commentaren.
Jan - Auke,
Ja... Dit vind ik prachtig!
groet,
Rolf
RV, het niets is een concept- maar 'de' werkelijkheid is ook een 'voorstelling'. Zeggen dat de voorstelling van het niets niet past bij de voorstelling van de werkelijkheid is op te lossen door je voorstelling van de werkelijkheid ter discussie te stellen. Niet door te poneren dat 'de werkelijkheid' geen concept is maar een soort 'waarheid'.
Sommige mensen op dit forum schrijven de werkelijkheid voor hoe zij er behoort uit te zien. Met zulke lieden is geen ernstig filosofisch gesprek te voeren. Wie echter begrijpt dat elke voorstelling mensenwerk is -wat niet wegneemt dat sommige voorstellingen om uiteenlopende redenen 'beter' zijn dan andere voorstellingen- die weet ook dat we op voorhand de ene voorstelling niet ten faveure van de andere mogen uitsluiten.
RV, laten we het eens hebben -niet over de werkelijkheid zelf, want niemand weet wat dat voor een (enorm!) ding is- over onze voorstellingen van de werkelijkheid.
Waarom geef jij de voorkeur aan een voorstelling van de werkelijkheid die gesloten is- en waar de gegeven voorstelling van het niets (daarom) niet mee verenigbaar is?
Jan-Auke,
het antwoord dat jij aan RV geeft ontgaat mij een beetje .
Aannemende dat de werkelijkheid is opgebouwd uit objecten kan je aan de werkelijkheid een eigenschap toekennen toch ?
Nu is volgens mij het niets geen object en is er derhalve toch geen eigenschap aan toe te kennen ?
Ontgaat mij nu iets ?
groet,
Rolf
Beste Jan-Auke.
We zijn het toch veel meer eens dat ik dacht. (grijns)
Aan de heer Riemersma
Ik geef geen gesloten voorstelling van de werkelijkheid. Volgens mij is de werkelijkheid oneindig. Dus niet ergens gesloten. Er zit geen hek om de werkelijkheid.
Uiteraard geef ik een idee van de werkelijkheid want de werkelijkheid is oneindig en kan dus niet in haar geheel als zijnde een beperkt object waargenomen worden. En voorts kunnen we gewone objecten zoals stenen, stoelen en tafels slechts via ideeën ervaren en reflecteren.
Maar ik sluit wel uit dat concrete inconsistenties kunnen bestaan. Maar is zo'n uitsluiting een denotatief teken van geslotenheid? Of gaat het slechts om wat vage connotaties?
Hoe de werkelijkheid er concreet eruit ziet? Dat weten we niet. Maar wel kunnen we stellen dat zij uit allerlei samenhangen bestaat en oneindig is. En via de wetenschappen vangen we een glimp op van de samenhangen die ons omringen en die in ons hoofd zitten als zijnde semantische netwerken.
Het grote punt waarop wij hemelsbreed verschillen is het vraagstuk of er ware contradicties bestaan. Ik antwoord op die vraag: nee.
Met behulp van de logica kunnen we een beetje metafysica bedrijven. Kritische metafysica die inconsistente feiten afwijst, die onsamenhangendheid afwijst, die Eerste Beginselen afwijst en die de hypothese dat de werkelijkheid eindig is, afwijst.
"Het Niets" is een abstractum. Een abstractum zonder enige mogelijke referentie. Maar soms, zoals nu, een handig abstractum om over te reflecteren.
De werkelijkheid is één en al samenhang. Maar ik zie niet in hoe iets met niets, het Niets, zou kunnen samenhangen. Een samenhang is altijd een iets dat met iets anders samenhangt.
Nu vind ik speculatieve metafysica prachtig. Verzin maar allerlei hypotheses. Wees creatief. Maar al die hypotheses dienen wel rationeel theoretisch getoetst te worden.
Heidegger had het over het Niets dat nietst. Ik dacht dat het Carnap was die korte metten maakte met het Niets van Heidegger. Sindsdien gebruikte Heidegger dat "Niets" niet meer. Alhoewel hij ter verdediging had kunnen aanvoeren dat het ging om een metafoor voor een gevoel van leegte. Maar een gevoel is niet niets maar een iets. Ook het Nirvana is nog altijd een iets.
Over samenhangen gesproken, er zijn filosofen die God zien als de Samenhang der Samenhangen. Ik dacht de late Royce bijvoorbeeld over wie ik een boekje heb. Maar ik denk niet dat men zo ver moet gaan om boven de "gewone" samenhangen nog een soort Supersamenhang te plaatsen. De "gewone" samenhangen hebben geen extra lijm nodig.
Het niet-zijnde zijnt niet. Het onbestaande bestaat niet. Een tautologie. Niet-A is ongelijk aan A.
Als het Niets niet bestaat, dan bestaat ook zijn tegenhanger het Al niet, tenminste niet als een object naast, onder of boven de ietsen.
Zoiets dus.
En volgens mij begrijpt Rolf wat ik bedoel. Af en toe gewoon aards gezond verstand. :)
Als het transcendente slechts omschreven kan worden als letterlijk het Niets, dan is het transcendente (zelfstandig naamwoord) niets.
Als metafoor voor het Gans Andere van Barth kan het desnoods. Maar het Gans Andere van Barth is echter niet niets. Integendeel. Het is wel iets. En zelfs een hele hoop iets. Het is God zelve. En om God nou een godje van niets te noemen ...
Jan- A.,
"Als er geen enkele wet of regel is, dan is niets uitgesloten (ook dat er niets uitgesloten is)".
Als ik het goed lees dan betekent dit eigenlijk: Een toestand waarin alles mogelijk is en tevens is uitgesloten dat alles mogelijk is.
Er zijn twee redenen te noemen om zo'n toestand af te wijzen:
1. Zo'n toestand is absurd en de logica verbiedt het om zo'n toestand voor mogelijk waar te houden.
2. Er is iets, dus het absolute niets waar geen wetten en regels gelden bestaat nu eenmaal niet. Niets, niets, niets aan te doen. Iets moet er hoe dan ook altijd geweest zijn. Een goede kandidaat voor dit "iets"lijkt mij energie. Pas als wij kunnen aantonen dat er iets is of kan gebeuren zonder dat er op een of andere manier energie in het spel is mogen wij deze kandidaat afschepen met "U hoort nog van ons".
vr. gr.,
Jac
Jac,
Jan- Auke schrijft - terecht - het niets kan niet worden bepaald met logica.
En wat schrijf jij nu :Zo'n toestand is absurd en de logica verbiedt het om zo'n mogelijk waar te houden.
groet,
Rolf
Rolf, RV schrijft: [Het Niets" is in de eerste plaats een concept. Of dat concept refereert aan iets in de wereld, valt nog te bezien.]
Maar deze uitspraak bevat een klein slordigheidje. RV doet het hier voorkomen alsof het Niets -omdat het een concept is- van een andere orde is dan de wereld.
Filosofisch gezien is dat natuurlijk niet juist: de wereld is 'in de eerste plaats' ook een concept (of, beter gezegd, het is een ingewikkeld concept: een voorstelling).
Hij zou dus hebben moeten schrijven: Het niets is in de eerste plaats een concept: het is de vraag of dit concept wel past bij mijn voorstelling van de wereld.
Is dat belangrijk: jazeker, want er zijn verschillende voorstellingen van de wereld: mijn voorstelling van de wereld zou wel eens ongelijk kunnen zijn aan RV's voorstelling van de wereld. Hij moet dus specificeren waarom het Niets niet kan voorkomen (verwijzen naar iets 'echts') in zijn voorstelling van de wereld.
Ik denk dat het Niets wel kan regeren naar een toestand: bijvoorbeeld een toestand die ver in het verleden ligt. (We kunnen referen naar toestanden in het verleden en toestanden in de toekomst: het niets zou een vruchtbare begintoestand hebben kunnen zijn van 'alles').
(Ik heb hier overigens zelf ook nog een tamelijk speels ideetje bij, waarvan ik de waarde zo een twee drie ook niet weet: zoals een klein lijnstukje een oneindig aantal punten kan bevatten zo -vermoed ik- zou de werkelijkheid een oneindig aantal Nietsen kunnen bevatten.)
RV, je schrijft: [Ik geef geen gesloten voorstelling van de werkelijkheid. Volgens mij is de werkelijkheid oneindig. Dus niet ergens gesloten. Er zit geen hek om de werkelijkheid.]
Maar dat is dan ook niet wat een gesloten voorstelling betekent. Gesloten slaat op de structuur van de werkelijkheid, niet op haar duur of omvang: een gesloten voorstelling is een voorstelling die coherent is. Een voorstelling van de werkelijkheid kan oneindig zijn én gesloten.
JanD, je schrijft: [We zijn het toch veel meer eens dan ik dacht.] Ja, dat denk ik ook.
We denken in ieder beiden dat de werkelijkheid niet gesloten is (logisch geordend). (Ik heb daar zelfs een goed argument voor -wil ik toch even noemen-: onze denkwijze is 'for acting': het is een pragmatisch/praktisch evolutionair uitvindinkje: het gaat niet aan om dit kleine evolutionaire uitvindinkje uit te vergroten tot de universele structuur van het universum). Mensen die geloven dat de werkelijkheid logisch is begaan de antropologische denkfout: zij houden de mens als maat voor alle dingen.
Verder ben ik wat behoudender dan jij in die zin, dat ik geloof dat wij het absurde karakter van de wereld niet kunnen verdragen. We hebben wel een logische voorstelling van de wereld nodig om ons te kunnen redden. We kunnen geen ja-en-nee keuzes uitvoeren, dus kunnen we zulke ja-en-nee dingen beter ook niet 'denken'. Maar als het om religie gaat is het verstandig om onze verhalen over de werkelijkheid te verrijken met God (of andere religieuze voorstellingen). Zo lang we ons religieuze verhalen maar kunnen naleven.
Een punt is niet niets maar bijna niets. En bovendien is het een abstractum. Maar een abstractum is nog altijd iets, namelijk een abstractum.
De kleinste dingetjes in ons universum zijn kwantumgrootheden. Ze naderen bijna tot nul, tot niets, maar toch zijn ze ten opzichte van de drie-eenheid van Niets, Nul en Nada nog ontzaggelijk veel. Ze zijn verre van quantités négligiables. Er schijnt een hele wetenschap te zijn die zich met die kleine kwanta bezig houdt.
Wie het kleine niet eert ...
Ook het perspectivistisch verdwijnpunt is nog altijd iets. En in werkelijkheid verdwijnt niets in het niets. Dat wordt verhinderd door de behoudswetten. Welbekend bij Bert.
Waarom mag je in de wiskunde niet door nul delen?
En weet men wel dat foute wiskunde tot mooie dingen leidt? Voor je het weet, ben je met tien euro miljonair.
Rolf kent vast wel dat grapje.
a = b
a² = ab
a² + (a² - 2ab) = ab + (a² - 2ab)
2a² - 2ab = a² - ab
2(a² - ab) = 1(a² - ab)
2 = 1
Jan-Auke,
Je begaat een grote fout, natuurlijk is de mens wel de maat aller dingen.
Je verdwijnt in het spirituele niets als je anders denkt.
De uitspraken Ken uzelf en De mens is naar het evenbeeld van God geschapen hebben niet voor niets waarde.
De discussie tot nu toe gevolgd hebbende constateer ik dat het over "niets" gaat, over "niet iets". Maar dan ligt het voor de hand dat je een discussie krijgt waarvan men uiteindelijk moet zeggen: "het gaat nergens over".
Het is principieel onmogelijk om buiten de logica om te toetsen of het absolute niets bestaat en of het ooit bestaan heeft, noch om te toetsen of het waar kan zijn dat
iets uit niets kan ontstaan.
De deur naar ongebreidelde fantasieën en speculaties staat dan wagenwijd open.
Jan-A, je zegt: "als het om religie gaat is het verstandig om onze verhalen over de werkelijkheid te verrijken met God (of andere religieuze voorstellingen)".
Dit lijkt mij bijna een filosofische doodzonde. Het heeft geen zin om hierover van gedachten te wisselen als de deelnemers het vooraf niet eens zijn over een omschrijving van wat men onder God verstaat.
Doe eens een poging tot een definitie van het begrip "God". Misschien gaat het dan weer ergens over, hoewel wij er ons van bewust moeten blijven dat wij, behalve de logica wij geen middelen hebben om te beoordelen of datgene wat wij over God te berde brengen de toets van de kritiek kan doorstaan.
vr. gr.,
Jac
Satyam Richard zei 4 december 2021 om 22:35
De uitspraken Ken uzelf en De mens is naar het evenbeeld van God geschapen hebben niet voor niets waarde.
Daar ben ik het volledig mee eens. Maar een evenbeeld van god kan alleen bestaan met zijn schaduwkant. Jan-Auke richt zich wat meer op het sterfelijke menselijke dan op het eeuwige goddelijke.
Hij spreekt vaak over de botten en ik graag over de adem.
groet van Jan.
Bert Morrien zei Zoals Rolf opmerkte is het absolute niets geen object".
Dat klopt omdat het "absolute niets" een verwijzing is. Net zoals "de volle leegte" of "nirwana".
Je zou het je kunnen voorstellen met een metafysische oefening: de annihilatie van subject en object.
groetjes.
Jac Vaes zei de discussie tot nu toe gevolgd hebbende constateer ik dat het over "niets" gaat, over "niet iets".
Dat klopt niet hoor, "niets" is niet hetzelfde als "niet iets".
De heer Riemersma schreef:
- Rolf, RV schrijft: [Het Niets" is in de eerste plaats een concept. Of dat concept refereert aan iets in de wereld, valt nog te bezien.]
Maar deze uitspraak bevat een klein slordigheidje. RV doet het hier voorkomen alsof het Niets -omdat het een concept is- van een andere orde is dan de wereld.
Filosofisch gezien is dat natuurlijk niet juist: de wereld is 'in de eerste plaats' ook een concept (of, beter gezegd, het is een ingewikkeld concept: een voorstelling).
Hij zou dus hebben moeten schrijven: Het niets is in de eerste plaats een concept: het is de vraag of dit concept wel past bij mijn voorstelling van de wereld.-
Uiteraard maakt mijn analyse van de concepten "niets" en "het niets" deel uit van mijn algemeen denkkader. Met mijn analyse krijgt men als het ware mijn algemeen analytisch denkkader als groot welkomscadeau erbij. Het kan niet anders. En het vrolijke lintje om dat prachtige cadeau is mijn visie op de logica, namelijk de visie dat, kort en krachtig, contradicties per definitie onzin zijn.
Maar zoals we allen weten, gruwt de heer Riemersma van dat schitterend lintwerk. En dat op vijf december. :)
Jan D,
Wat is volgens jou het verschil tussen niets en "niet iets"? Mij dunkt dat er alleen maar een verschil kan zijn als "niet iets" meer is dan niets, dus als "niet iets" wel iets is. Jij bent het daar blijkbaar niet mee eens. Kun je uitleggen waarom niet?
vr.gr.,
Jac
Jan-Auke,
Je eindigt je stukje met zou de werkelijkheid een oneindig aantal nietsen kunnen bevatten.
Ach.. binnen de natuurkunde spreken velen over meerdere dimensies en wie weet , zo gek is die gedachten volgens mij niet en ja in een of meer van deze dimensies zou dan sprake kunnen zijn van volkomen niets. Waarom ook niet.
groet,
Rolf
Verder met niets
Ik denk gaarne in samenhangen, in verbanden. Zo vraag ik me af: wat is het verband tussen de ietsen en het veronderstelde Niets of de veronderstelde nietsen.
Spartelen de ietsen als drenkelingen in een stormachtige oceaan van Niets, Niets en Niets?
Of moeten we het Niets meer inwendig voorstellen, zoiets als het wezen der ietsen?
Of is de werkelijkheid de dialectiek tussen het ongrijpbare Niets en het even ongrijpbare Al met de grijpbare ietsen als syntheses? De dingen als speelbal tussen Alles en Niets?
Of wat?
Doet me ook een beetje aan Odysseus denken die zich Niemand noemde en het oog van een cycloop uitstak. Toen andere cyclopen aan die cycloop vroegen wie zijn oog had uitgestoken, schreeuwde hij: Niemand.
Vraag de heer Riemersma waaraan hij denkt, en hij antwoordt: aan Niets.
Taal, het medium waarin alles mogelijk is. :)
RV,
"....... de visie dat, kort en krachtig, contradicties per definitie onzin zijn".
Ik deel jouw mening maar ik vrees dat Jan-A dit niet als een cadeau zal appreciëren.
Zou hij dit cadeau aanvaarden dan moet hij iedere bewering waaruit een contradictie is af te leiden, zoals bijvoorbeeld de bewering dat de logica niet universeel is als een falsum beschouwen en de stelling dat de logica universeel geldt dus als een verum.
Maar hij beschouwt juist de stelling dat de logica niet universeel is als een verum en daarmee verloochent hij de logische denkwijze. Hoe dan ook, de logica is universeel of niet universeel. En wie aannemelijk wil maken dat ze niet universeel geldt moet aannemelijk maken er minstens één contradictie is, bijvoorbeeld hij zal duidelijk moeten maken dat er iets is wat niet is wat het is. Alleen beweren dat zulks het geval is is niet voldoende.
Hij moet overtuigend kunnen aantonen dat het werkelijk zo is.
Iterum timeo prullebacem.
vr. gr.,
Jac
Jan-Auke heeft het over een toestand van het niets, dit is slechts een woordspelletje. Iets wat er niet is is ook onzinnig. Dit alles speelt zich slechts af in het mentale bewustzijn, in onze fantasie, en niet in de echte wereld waar wij ons in bevinden. Het niets is niet het tegenovergesteld van het waarneembare. Het niets krijgt pas betekenis in de daad van het ontkennen, de negatie, van wat er is. Als je kunt ontkennen dan bevestig je in feite wat er is.
Als er geen schaduw zou zijn dan zou je nooit weten dat er licht is. Als ik kan ontkennen dat er schaduw is dan is er dus licht. Het lijkt mij onzinnig om te veronderstellen dat in de schaduw alles mogelijk is, dit is de val in het spirituele niets. In feite leven wij in een plenum maar we noemen dit onterecht de leegte of het niets.
Jac Vaes zei: Jan D, Wat is volgens jou het verschil tussen niets en "niet iets"?
Dat is even wennen, "niet iets" daar heeft Parmenides het over. Die zegt omdat je het niet kunt indenken is het er niet. Maar dat is geen bewijs: er zijn ook dingen die je niet kan zien en er toch zijn. Dus kan dat ook bij het denken plaats vinden. Het denken is niet "absoluut".
Dat is zo'n beetje de basis van het westers Griekse denken: de notie van het "zijn" en het niet erkennen van het bestaan van het "niet-zijn". Dat is in de loop van vele vele eeuwen ingesleten in de westerse mens zijn "dna".
Nu speelt ook een rol: wat is denken? Je hebt het noë'tisch denken (soms het goddelijk denken genoemd)(buiten de tijd) en het dianoia denken (in de tijd). Weten we wel wat Parmenidus heeft bedoeld? Er is altijd een taal-paradima verschuiving over langere tijd. Misschien zijn die vormen van denken van toen nu onduidelijk geworden.
Ik trek de conclusie dat men tegenwoordig daaruit de verkeerde conclusie heeft getrokken: dat de wereld ten diepste intelligibel is. Ik vind dat hybris en Emanuel Rutten leeft in die waan.
Maar als je een nadere studie van het zijn en het niet-zijn wil lezen, dan beveel ik je de comparatieve filosofie van prof Ulrich Libbrecht aan. Die maakt een onderscheid tussen het gewone zijn en het zijn*
Voor de rationalist die opgesloten zit in zijn denken is het niets: niet-iets. Maar bijvoorbeeld emotionele mensen worden "bewogen" door niet rationeel te begrijpen oorzaken: "rationeel niets". Toch voelen ze dat er iets is waardoor ze bewogen worden. Ook numineuze ervaringen zijn niet met de harde ratio te snappen. Lees het boek "Het Numineuze". Ook normaal verstandige mensen kunnen getroffen worden door het tijdelijk wegvallen van het begripsvermogen. Ze kunnen dan in een zwart gat vallen, soms krankzinnig worden of een hemelse vrede en liefde ervaren. Dat noemt prof Barendregt: de spiegels van de leegte.
Aan Richard
Heel toevallig kan ik me eens een beetje in je schrijfsel vinden. De negaties bevinden zich inderdaad in ons hoofd. En onze negaties zijn uiteraard geen afgeleiden van onze zintuigelijke waarneming maar ze zijn een belangrijke karaktertrek van onze eigenzinnige geest.
Niemand heeft ooit min-drie koeien in de wei zien staan of gemolken zien worden. Dat geldt ook voor min-twee koeien en min-een koe. En zelfs voor nul koeien. Je kunt geen nul koeien waarnemen. Je neemt alleen waar wat er is, nooit wat er niet is. Waarneming is zogezegd positief. Vandaar de term "positivisme".
Maar nogmaals, mijn logica-opvatting is een andere dan die van de heer Riemersma. Als men gaat voor de logica-opvatting van Riemersma, dan verwerpt men, althans als men een beetje logisch bezig is, die van mij.
Wat ik mij ook afvraag, is het volgende. Wat zou men als criterium kunnen hanteren om een contradictie tot een ware contradictie uit te roepen? Of is er geen criterium? In elk geval roept de heer Riemersma lang niet elke contradictie uit tot een ware contradictie.
Maar inderdaad, negaties zijn een relevant fenomeen en zitten in ons hoofd. Net als contradicties.
JanD schreef:
- dan beveel ik je de comparatieve filosofie van prof Ulrich Libbrecht aan. Die maakt een onderscheid tussen het gewone zijn en het zijn. -
Heeft Libbrecht dat van Heidegger? Zoek eens op. Zelf zie ik geen mogelijkheid tot een ontologisch onderscheid tussen de zijndes (de gewone dingen en hun onderlinge samenhangen) en het Zijn. Er zijn alleen maar zijndes. Er is wel een ontologisch onderscheid, namelijk tussen de zijndes onderling, maar niet tussen de zijndes enerzijds en het Zijn anderzijds. Immers, er is geen Zijn.
En als er zowel zijndes als het Zijn zelve bestaat, wat is dan de samenhang tussen het Zijn aan de ene kant en de zijndes aan de andere kant?
Zou "het Zijn" niet zoiets zijn als "bestaan zonder meer", dus "het bestaan zonder de bestaande dingen"? Is dat geen bloedeloze abstractie, net zoals "het verschil als zodanig", "het verschil zonder dingen die onderling verschillen"?
Heidegger dweept wel met "het Zijn" maar geeft nergens een definitie ervan en zegt zelfs zelf dat je wel op zoek kunt gaan naar het Zijn maar dat je het nooit zult vinden. Misschien is het Zijn van Heidegger toch het Niets? En ik blijf me verbazen dat Heidegger zulke hoge ogen gooit, zij het met name bij godsgelovige denkers. Zij denken vaak: Heideggers Zijn is mijn mysterieuze God. Vergelijk ook Rutten.
Misschien is mijn comparatieve filosofie ietsjes beter dan die van Libbrecht? :) Of mag ik geen vergelijking maken tussen Libbrecht en mij? Mag alleen Libbrecht aan comparatieve filosofie doen? :)
Aan Bert
Ja, ons eigenste zelf. Wat is dat eigenlijk? Hoe komen we eraan? En vooruit, hoe onstoffelijk is het? We zijn ons verleden maar toch ook weer niet helemaal.
Jan D,
Op mijn vraag wat volgens jou het verschil is tussen "niets" en "niet iets" kom je met een heel verhaal, maar daaruit wordt niet duidelijk dat "niets" en "niet iets" niet hetzelfde zijn.
Wat is volgens jou de negatie van "niets"? "Iets" toch?
en wat is de negatie van "iets"? "Niet iets" toch?
En wat heb jij in je hand als je er niet iets in hebt? Niets toch?
Wij moeten de zaken niet nodeloos ingewikkeld maken dunkt mij.
vr. gr.,
Jac
Jac, je mag die logica niet toepassen. We hebben het hier over niet-rationele zaken.
Zoals fideïsme. Of qualia. Dat wat je niet kunt denken, maar wat je toch ervaren kunt.
Daarom is dat woord een verwijzing. Een wegwijzer is de weg zelf niet. De geur van een roos kan je wel ruiken maar niet denken.
De logica behoort tot het denken.
Het niets is tevens de volte.
Een reactie posten