Spring!

Volgens Kierkegaard is het geloof in God niet te bereiken door het ontleden van begrippen en het berekenen van patronen, maar door een beslissende keus vóór het geloof te maken. 

De (bekende) 'kierkegaardiaanse sprong' berust op de ervaring: je bent tot het inzicht gekomen dat de esthetische wijze van leven (het leven draait om het bezit van een mooi huis, fijne vakanties, veel 'quality time' met man en kinderen en een gezellig dagje winkelen) en de ethische wijze van leven (je probeert in de buurt goed te doen, brengt je buurvrouw een kopje soep, bent begaan met de narigheid in de wereld en doneert -op voorspraak van Peter Singer- 10% van je inkomen aan goede doelen) niet voldoen. Je verlangt naar 'meer', naar transcendente gerechtigheid. 

Je ziet in dat alleen God -of een ander transcendent instituut, zoals het platoonse Goede- voldoet aan je verlangen/inzicht. Op een goede dag waag je dan ook 'de sprong': voortaan geloof je in het bestaan van God.

Kierkegaard was geen analytisch filosoof. Het is zelfs de vraag of hij wel een filosoof genoemd mag worden. ZIjn werk doet me eerder denken aan dat van een psycholoog of psychiater: Kierkegaard is een filosoferende zielknijper. Hij ontleedt de beweegredenen van de mens, haar vreemde en onvoorspelbare ingevingen en wensen, de moeilijke keuzes waar het leven haar voor stelt -Abraham die zijn zoon moet offeren- en hij doorziet als geen ander de zwakheden van dit belichaamde wezen. 

En hij begrijpt bovenal dat het met dit schepsel niets wordt als het zonder God zijn levenswandel wil voltooien: wie verstandig is aanvaardt het bestaan van God. Niet omdat je anders gestraft wordt -het idee dat een atheist een paar eeuwen in de hel moet branden is bespottelijk- maar omdat de kwaliteit van je leven van minder allooi is als je niet gelooft. Wie gelooft kan de moeilijkheden van het leven net iets gemakkelijker 'hendelen'. 

Maar ja- de moderne mens is naar school gestuurd en heeft daar geleerd dat wij geëvolueerd zijn, dat er achter de ruimte slechts nieuwe ruimte te vinden is en dat wonderen onmogelijk zijn. De natuur is alom en haar kwantiteit strekt zich wellicht uit tot in het oneindige. Niet voor niets vinden we onder de mensen die met mensen werken -zoals psychiaters en artsen- de meest verstokte atheïsten: zij zien elke dag dat kanker en pathologische neerslachtigheid niet op wonderlijke wijze verdwijnen en ze weten ook (na enige jaren) maar al te goed dat ze zelf geen wonderen kunnen verrichten. 

God verdwijnt door scholing achter een dikke korst van wiskundige, fysische en scheikundige inzichten. De kierkegaardiaanse geloofssprong is nu zo goed als volledig geblokkeerd. Het idee van de sprong werkt niet langer in onze tijd.

Maar biologische kennis stoelt op scheikundige kennis, scheikundige kennis stoelt op fysische kennis, fysische kennis stoelt op (algemene) wiskundige inzichten en wiskundige inzichten stoelen op mathematisch-logische overtuigingen, mathematisch-logische overtuigingen stoelen op fundamentele logische overtuigingen en fundamentele logische overtuigingen stoelen op onze biologische eigenaardigheden (evolutie): we zijn weer terug bij af. Onze logische denkwijze wordt bepaald (=beperkt) door de bouw van ons verstand. De werkelijkheid die door de wetenschappen wordt beschreven is daarom logisch niet gesloten. Ze is 'open': alles is mogelijk.

We zijn wel in staat om onze eigen logische, constructieve blik over de werkelijkheid te laten dwalen, maar God -daar kunnen we het toch wel over eens worden- is geen logisch object: Haar zul je dus niet kunnen 'vangen'. (Wie beweert dat God wel een logisch object is, zegt met zoveel woorden dat God niet Zelfstandig is). 

De werkelijkheid zelf, die buiten onze logische weergave valt, is niet zo 'absurd' of God moet wel bestaan. 

We kunnen de Kierkegaardiaanse sprong dan ook gevoeglijk in ere herstellen. Ze doet heel wat meer recht aan het geloof dan een droog analytisch betoog, waarin wordt beweerd dat de fysische laspunten, lijmranden en vouwnaden van de kosmos, vanwege hun precisie, wellicht van bovennatuurlijke origine zijn.