Ons lichaam is het toonbeeld van samenwerking. Je hoeft, om je van de waarheid van deze stelling te overtuigen, je aandacht slechts te richten op het afweersysteem: hoe buitengewoon effectief de deeltjes en stoffen schadelijke bacteriën en virussen bestrijden grenst aan het wonderbaarlijke. Hetzelfde geldt voor de andere zeven á tien stelsels waaruit het lichaam is samengesteld,- om nog maar te zwijgen van de samenwerking tussen deze lichaamsstelsels.
Als één van deze lichaamsstelsels hapert -neem als willekeurig voorbeeld een ziekte aan het zenuwstelsel: parkinson- dan is een mens er slecht aan toe. Optimaal handelen is uitsluitend mogelijk als de stelsels van het lichaam ééndrachtig samenwerken bij het bereiken van een doel.
Handelingen zijn dan ook -vanzelfsprekend- ééndrachtig, dat wil zeggen 'volledig': elke beschikbare functie in het lichaam voegt zich naar het doel van het ogenblik. Als een dier in nood wil ontkomen aan een achtervolger dan is de ééndracht van het lichaam noodzakelijk. Een dier dat uit volle macht rent, in de hoop het vege lijf te redden, kan een 'anarchistisch been' beslist niet gebruiken.
Een ééndrachtig handelend lichaam kan slechts één doel per keer bereiken. Meer 'plaats' biedt het lichaam niet aan volledige handelingen. Zolang een lichaam één handeling uitvoert (de actuele handeling (h/alpha)) is dit geen probleem. Dieren moeten echter in de praktijk van alledag meer doelen bereiken dan één.
De doelen/handelingen zullen het lichaam -beschouw het lichaam maar als een werkplaats of vehikel waarin ze het doel kunnen realiseren- slechts één voor één kunnen gebruiken/besturen. Omdat de actuele handeling (h/ alpha) het lichaam 'in bezit' heeft -je zegt: het is de 'default' state van het lichaam- moet het lichaam bij de wisseling van de wacht steeds de volgende 'systeem keuze' maken: (h/alpha óf niet-alpha). Deze twee mogelijkheden zijn in het verstand gemonteerd als het weermannetje en vrouwtje: of het vrouwtje of het mannetje staat buiten.
Merk nu op dat deze keuze kritisch is voor een 'biologische machine' die steeds éénparig/optimaal moet handelen. Een dier heeft slechts de keus tussen de actuele handeling of een volgende handeling (niet actueel).
De actuele handeling uitbreiden met een volgende handeling is niet optimaal, want voor de uitvoering van een dubbele taak zul je ogen en oren (om niet te spreken van handen en voeten) tekort komen; de actuele handeling afbreken zonder een volgende handeling te beginnen is niet optimaal en kan zelfs fataal zijn (dit 'freezing' effect overkomt bijvoorbeeld Parkinson patiënten: ze zijn niet in staat om een volgende handeling te beginnen en staan domweg stil).
In theorie is het zelfs onmogelijk om (h/alpha of niet alpha) te vervangen door (h/alpha & (en) niet alpha) of door (h/alpha | (noch) niet alpha) [2]. Het is immers onmogelijk om met één lichaam twee lichamen na te bootsen en het is onmogelijk om met één lichaam géén lichaam na te bootsen.
Laten we ons nu eens verdiepen in het bestaan van de hellehond Cerberus. Deze hellehond is een veelkoppig monster dat slechts één lijf heeft waarop drie koppen staan. Als deze koppen, die onafhankelijk van elkaar bewegen, de omgeving waarnemen, dan hebben ze elk een verschillende kijk op de wereld. Als nu de eerste kop iets ziet wat relevant is en de tweede kop ook, dan zullen ze twee verschillende relevante cognities verstrekken aan het lichaam.
Vanzelfsprekend zullen deze twee relevante cognities worden vertaald in twee adequate handelingen [3]. Maar hoe zal het lichaam deze twee adequate handelingen uitvoeren? Keer op keer -structureel- zal Cerberus ernstig in de war raken. Soms zal hij drie adequate handelingen willen uitvoeren; soms twee, soms probeert hij -in weerwil van een nieuwe stroom relevante cognities die moeten worden omgezet in adequate handelingen- de actuele handeling te voltooien terwijl twee nieuwe handelingen zich tegelijkertijd aandienen, zodat hij 'star' en bewegingloos blijft staan; soms rennen zijn voorpoten naar links en zijn achterpoten naar rechts en ploft hij vervolgens, hulpeloos, languit gestrekt op de grond.
Zijn lichaam, ingericht om ééndrachtig te handelen, wordt verscheurd door zijn drie koppen: een slaaf die drie bazen heeft, die elk het nodige van hem eisen, is het meest ongelukkige wezen ter wereld.
Alle dieren met een lichaam, dat pas tot bloei komt als het éénparig handelt, zullen met afschuw denken aan de tragische geschiedenis van Cerberus.
Merk op dat de inverse van Cerberus, Surebrec, Plato's hemelhond, wel in staat is om daadkrachtig te handelen. Een mierennest bijvoorbeeld is gebouwd naar het voorbeeld van Surebrec: één geest met vele lichamen. Een geoefend leger is ook een voorbeeld van maximale ééndracht verenigd in meerdere lichamen. Alhoewel Cerberus er met zijn drie koppen indrukwekkend uitziet is Surebrec wel zo daadkrachtig.
De evolutie is, zoals Dennett prachtig heeft beschreven, een wat onhandige ingenieur. Maar hij heeft een geweldig doorzettingsvermogen! Hij neemt miljoenen jaren de tijd om alle verkeerde ontwerpen te vervangen door een ontwerp dat toevallig wel werkt en dat zich wat langer staande houdt. Met wat voorspoed wordt dit ontwerp verder uitgewerkt tot een succesrijke soort.
Het lichaam kan geen verdeeld verstand gebruiken. Waar het lichaam behoefte aan heeft is een verstand dat alle relevante cognities zo ordent dat het steeds één adequate handeling per keer aanbiedt. De vraag is hoe de evolutie het verstand duidelijk kan maken dat het 't lichaam niet moet overvoeren met handelingen.
Het antwoord is tamelijk simpel. Dieren die hun verstand niet logisch ordenen zullen door de evolutie uit de omloop genomen worden. De evolutie kan de dieren met een verstand dat onmogelijke cognities toelaat gemakkelijk op het spoor komen: zulke exemplaren zullen sub-optimaal handelen. Dieren met een verstand dat zijn cognities niet goed ordent hebben een minder goede 'fitness'.
Een dier dat zijn cognities rangordelijk indeelt en in duidelijke groepen onderbrengt -zodat uit bijvoorbeeld de groep alle 'gevaarlijke dieren', ondanks hun verscheidenheid, snel één en slechts één relevante cognitie kan worden afgeleid, waar gemakkelijk één en niet meer dan één optimale handeling bij kan worden gevonden- zal adequater handelen dan dieren die hun 'zaakjes' niet op orde hebben.
Een neuraal verbod op 'onmogelijke vormen' (vormen die niet uitgevoerd kunnen worden) kan zo gemakkelijk worden ingesteld door het verstand: het is verboden om (h/alpha en niet alpha) en het is verboden dat (h/alpha noch niet alpha). Deze 'verboden' zijn, zo genoteerd, formeel equivalent met de twee klassieke logische wetten [4].
We verbouwen ons volledige wereldbeeld en passen al onze denkbeelden aan om uiteindelijk het lichaam in elke situatie in staat te stellen om adequaat/optimaal te handelen. Ietwat uitdagend gezegd betekent dit: elke logische natuurwetenschappelijke theorie berust -qua vorm- op de poging om de uitvoerbaarheid van onze gedachten te behouden, koste wat het kost. We verbuigen/vertekenen al onze waarnemingen zo dat ze ééndrachtig uitvoerbaar zijn.
Logisch denken is een lokaal, evolutionair verschijnsel en geen -althans, die kans is gezien de genesis van de logische denkwijze erg klein- universeel verschijnsel. Het lichaam bepaalt hoe wij de werkelijkheid zien en de geest voegt zich naar haar gezag.
De ééndracht van het handelen bepaalt onze denkwijze. Anarchistische armen en benen -om maar te zwijgen van een anarchistische geest- zijn een teken van ziekte. Alle ziekten kenmerken zich door het onvermogen om zich te voegen naar de gegeven, noodzakelijke eenheid/eendracht van het lichaam [5].
-------------
[1] Dennett, Darwins Dangerous Idea; de gedachte dat alles in de biologie slechts betekenis heeft in het licht van onze evolutionaire ontwikkeling, is een uitspraak van Dobzhanski. Dit inzicht wordt door Dennett 'uitvergroot' tot alles wat we denken en doen.
[2] Het is onmogelijk om (a en niet-a) [twee volledige handelingen] uit te voeren en het is onmogelijk om (a noch niet-a) [geen enkele lichaamshandeling] uit te voeren: zelfs de 'bevroren' parkinson patient heeft nog steeds een volledige lichaamshouding: als hij stil staat op straat, is de kans aanwezig dat zijn lichaam aangereden wordt.
[3] Wij zijn een sensomotorische 'machine': het sensorische verstand produceert relevante cognities, het motorische verstand zet deze om in adequate handelingen.
[4] Als het verstand de actuele handeling vermeerdert met een volgende handeling dan schendt hij de onmogelijke vorm; als het verstand de actuele handeling afbreekt en geen volgende handeling begint, dan schendt het verstand ook een volgende vorm (vooral het 'freezing' effect, 'willoos' in de wereld staan maakt een dier kwetsbaar).
[5] Volgens de gangbare opvatting heeft God geen lichaam: ergo, hij heeft geen logische denkwijze.
40 opmerkingen:
Jan- Auke,
Je doet overtuigend uit de doeken dat onze logische denkwijze zich gevormd heeft in een materiële werkelijkheid, waarin wij niet hadden kunnen overleven als wij ons in denken en doen niet aan deze werkelijkheid hadden weten aan te passen. Het is daarom niet verwonderlijk dat onze logische wetten, die de neerslag zijn van hoe wij de werkelijkheid ervaren hebben, ons zeggen wat in die werkelijkheid wel en niet mogelijk is. Als er geen andere dan de materiële werkelijkheid bestaat ligt het dan niet meer voor de hand dat de logica universeel geldt in plaats van niet universeel?
En zo ja, dan kan de bewering dat de logica waarschijnlijk niet universeel geldt slecht waar zijn als er een immateriële werkelijkheid bestaat. Als jij goede argumenten wilt geven voor jouw stelling dan dien je goede argumenten te geven voor het bestaan van een immateriële werkelijkheid waarin dingen kunnen bestaan terwijl ze niet bestaan . Kun je dat als naturalist?
vr. gr.,
Jac
Jac, je maakt een redeneerfout: je blaast onze 'niche' (die lokaal is) op tot 'de gehele werkelijkheid (die universeel is). Lees je eigen tekst nog maar eens kritisch na. Altijd nuttig: van je fouten kun je veel leren :)
Wat ik niet terug zie in de redenering die leidt naar de uitspraak: 'Het lichaam bepaalt hoe wij de werkelijkheid zien en de geest voegt zich naar haar gezag.', is de invloed van onze gevoelens op ons handelen.
Bij de mens is er - volgens mij in tegenstelling tot 'sensorische machines' - ook sprake van een unieke, individuele manier van sensorische informatieverwerking. De keuze van de daaruit voortvloeiende handelingen zal ook nog eens sterk afhankelijk zijn van de omstandigheden en niet ieder mens reageert in dezelfde omstandigheden op dezelfde manier.
De mens heeft daarnaast te maken met gevoelens die niet direct af te leiden zijn uit sensorische stimulansen.
Aafje
Volgens mij heb je gelijk. De mens, de menselijke geest, is meer dan de optelsom van een aantal momentuele percepties. Wij, jij, ik en anderen, zijn daarnaast ook nog eens een persoon, een persoonlijkheid, een eigen bewustzijn met een soortement zelf.
Het personalisme, het gevoel dat ieder mens een individuele persoonlijkheid is, lijkt me toch een bouwsteen van een deugdelijke filosofie.
Al geloof ik totaal niet in jouw mystiek, ik weet wel zeker dat jij een persoon bent, oprecht bent en op jouw manier toch een soort waarheid verkondigt.
Daarnaast bewonder ik je vanwege je gewoon taalgebruik om het "ongewone" te benaderen. Jij weet nauwelijks hoe verkwikkend jouw taalgevoel is. En eigenlijk moet ik jou dit ook niet zeggen. :) Kom op, zeg, nog even en je wandelt naast je sloffen. :)
Jan Auke
De Griekse Cerberus als metafoor voor hiërarchische informaticasystemen toont een belangrijk principe: één centrale aansturing versus meerdere aansturingen. In de informatica zien we de voordelen van zo'n top-down structuur met één enkele top, in tegenstelling tot een systeem met meerdere controlerende instanties. En dit los van hoe dit geïmplementeerd is in op verschillende plaatsen aanwezige meerdere deelsystemen.
Deze systematische ordening roept echter een fundamentele vraag op: is dit een natuurlijk voorkomend principe, of een menselijke constructie voortkomend uit ons begrip van logica? Om dit te onderzoeken, moeten we kijken naar hoe natuurlijke systemen zich ontwikkelen.
Wanneer we naar de natuur kijken, zien we een heel ander proces. Evolutie werkt niet volgens vooraf bepaalde logische principes, maar via een proces van eindeloze aanpassingen. Dit wordt vaak verkeerd begrepen, zelfs in wetenschappelijke kringen. Dennett (of jij) beschrijft evolutie als een "onhandige ingenieur", maar deze metafoor is problematisch. Ze suggereert namelijk een doelgerichtheid die in het evolutionaire proces niet bestaat.
Het evolutionaire proces neemt inderdaad miljoenen jaren om ontwerpen te vervangen door varianten die toevallig beter werken in een gegeven omgeving. Maar het is misleidend om dit als "onhandig" te bestempelen - er is immers geen "handige" manier omdat er geen vooropgezet plan of doel is. Evolutie is een heuristisch proces: het brengt oplossingen voort die werken, zonder dat er een formeel of rationeel ontwerpprincipe achter zit.
Dat het eindresultaat achteraf logisch kan lijken, bewijst niet dat er een vooraf bepaalde logische structuur was. Het betekent ook niet dat het proces zelf logisch verliep, of dat bewust denken er een rol in speelde. We zien hier een fundamenteel verschil tussen:
- De logische structuren die wij achteraf herkennen
- Het daadwerkelijke, niet-logische proces dat deze structuren voortbracht
Daarom is de stelling dat "logisch denken een lokaal, evolutionair verschijnsel is" problematisch. Het suggereert ten onrechte dat evolutie zelf een logisch proces zou zijn, terwijl het in werkelijkheid een blind selectieproces is dat soms logisch lijkende systemen of zelfs het logisch denken zelf of gevoelens voortbrengt.
Om deze analyse goed te begrijpen, is het essentieel onderscheid te maken tussen verschillende concepten: bewustzijn, gevoel (als "ken"mechanisme), ratio, begrip, notie, denken, informatie en logica. Evolutie wordt hier gebruikt in de biologische zin: als een proces van natuurlijke selectie, niet als tegenhanger van involutie.
Groet van JanD
Aafje,
Het lijkt eenvoudiger om te zeggen "Het lichaam bepaalt hoe wij de werkelijkheid zien en het lichaam voegt zich naar haar eigen gezag."
Het lichaam kan ook illusies hebben met dat gezag.
Dat lijkt mij duidelijk. Zodra je de geest los van het lichaam maakt wordt het mysterieus.
JanD, ik ga even kort in op je vraag waarom ik bepaalde bijdragen niet plaats: wel, omdat ze -zoals bovenstaande bijdrage van jou- eenvoudigweg geen betrekking hebben op de tekst. Over het algemeen heeft dat te maken met slecht, slordig lezen.
Je schrijft: [Evolutie werkt niet volgens vooraf bepaalde logische principes, maar via een proces van eindeloze aanpassingen. Dit wordt vaak verkeerd begrepen, zelfs in wetenschappelijke kringen. Dennett (of jij) beschrijft evolutie als een "onhandige ingenieur", maar deze metafoor is problematisch. Ze suggereert namelijk een doelgerichtheid die in het evolutionaire proces niet bestaat.]
Niemand beweert dat evolutie volgens bepaalde logische principes werk, Jan: vermoedelijk heb je jezelf, bij het lezen, op het verkeerde been gezet. Vanzelfsprekend is evolutie geen logisch proces. (En werkelijk: geloof je dat de werking van de evolutie in wetenschappelijke kringen vaak verkeerd wordt begrepen? Ik ben dan wel nieuwsgierig naar de wetenschappers die je hierbij op het oog hebt.)
Ik denk dat je hier de plank misslaat Jan: je jaagt een stroman na, zoals dat heet. Als je merkt dat je gedachten met een tekst op de loop gaan, maak dan pas op de plaats en lees een tekst nogmaals. Nu heb je een bijdrage geschreven waar niemand iets aan heeft, omdat ze is gebouwd op een onjuiste uitleg of vooronderstelling.
Een geoefende wetenschapper heeft geleerd dat zijn verstand de neiging heeft om bij het lezen vlugjes allerlei zaken in te vullen: naar eigen inzicht. Vandaar dat de belangrijkste stelregel is en blijft: zorgvuldig lezen en bij twijfel raadpleeg je de bron (ad fontes).
Overigens, over doelgerichtheid in de evolutie is het nodige te doen (in de filosofie van de biologie); het is een lastig onderwerp. Zie bijvoorbeeld: Garson, J, The Biological Mind, Hfd. 3 (over de vraag welk 'doel' een aanpassing kan hebben); Ruse, M, On purpose- dit zijn toegankelijke werken. Neem ze eens ter hand, dan kun je je zelf -al dan niet- overtuigen van de vraag in hoeverre de evolutie 'doelmatig' is.
Aafje, vanzelfsprekend zijn de emoties onmisbaar: zonder emoties heb je geen voorkeuren, zonder voorkeuren kun je geen keuzes maken (en zonder keuzes kun je niet handelen). Ook de logische machinerie valt stil als we de emoties zouden 'uitzetten'. Niets in het lichaam, zoals het is afgeleverd door de natuur, kan worden gemist. Pijn, verdriet, vreugde, enz, het zijn belangrijke raadgevers. Ik ben overigens allesbehalve een kenner van deze materie. Er is meer dan voldoende geschreven over het belang van emoties, zowel door filosofen als psychologen. Misschien dat het boek van Nussbaum een goede filosofische introductie is: Nussbaum, Opleving van het denken (maar misschien vind je dit werk ook nog te 'klinisch'). Zij betoogt dat onze emoties 'waarden' zijn die onze zienswijze beslissend bepalen.
[Het personalisme, het gevoel dat ieder mens een individuele persoonlijkheid is, lijkt me toch een bouwsteen van een deugdelijke filosofie.]
Met name Daniel Dennett en Keith Frankisch hebben juist duidelijk gemaakt dat het personalisme een illusionisme is wat is ontstaan omdat het evolutionair voordelig is. Dat daarmee jouw "deugdelijke" filosofie niet meer dan een rationalisme is wat nodig herziening behoeft.
Dennett versus Gould
In zijn boek over de evolutie ageert Dennett nogal tegen Gould. Dennett lijkt een strikt adaptionisme voor te staan terwijl Gould veel minder strikt in de leer is en verkondigt dat lang niet elke verandering een strikte aanpassing is maar soms een soort aanvulling die niet echt baat maar blijkbaar ook niet veel schaadt.
Eigenlijk een nondiscussie. Natuurlijk is het strikte adaptionisme incorrect. Maar waar het Dennett echt om gaat is het misbruik dat creationisten kunnen maken en soms ook daadwerkelijk maken van Goulds polemiek tegen het adaptionisme, dat in wezen slechts een polemiek is tegen het al te strikte adaptionisme en geenszins tegen het algemene adaptionisme.
Is de evolutie logisch? Ligt eraan wat je onder "logisch" verstaat. In elk geval redeneert de evolutie niet. Bovendien, wat is het postbusnummer van de evolutie? Evolutie is een diachronische verzameling mutaties in het DNA gevat in fenotypes die op hun beurt gevat zijn in een directe buitenwereld.
Maar evolutie leidt niet tot inconsistente, contradictoire, genen, eiwitten, lichamen en omgeving. En de evolutiebiologie bedient zich niet van inconsistente formules. Wel soms van een soort vaagspraak. Vergelijk het gedoe rondom de term "adaptionisme". Het is moeilijk om in algemene termen te praten over specifieke gebeurtenissen.
Jan Auke
Jan, we zijn het dus volkomen eens dat de biologische evolutie niet doelgericht is: vanzelfsprekend.
Helaas, pijnlijk om te zeggen maar dat klopt niet met jouw geschrijf: dat is namelijk niet consistent. Ik vermoed dat jij zelf op twee gedachten hinkt. Jouw opmerking: “De evolutie is, zoals Dennett prachtig heeft beschreven, een wat onhandige ingenieur.” Uit die opmerking volgt dus dat de natuur juist wel doelmatig werkt: omdat een ingenieur doelgericht werkt! Dat was mijn opmerking wat dat betreft. Ik dacht dat ik dat duidelijk had beschreven. Misschien heb je het niet goed gelezen of niet begrepen. Ik meen dat ik jouw stuk wel goed gelezen heb, maar dat je de essentie van mijn reactie niet begrepen hebt. Die heeft wel degelijk
De essentie van mijn reactie:
1. Je gebruikt de Griekse Cerberus impliciet als metafoor voor “logische” hiërarchische informaticasystemen: dat vind ik juist.
2. Ja gebruikt Cerberus als metafoor voor biologische systemen, dat vind ik onjuist. Biologische systemen werken namelijk niet logisch.
3. Dat je meent dat het logisch werkt, is een projectie van jou als logicus achteraf en is wetenschappelijk aanwijsbaar onjuist.
Groet van JanD
RV
Al is het voor mij verbazingwekkend dat je mijn tekst(je) waardeert, dank je wel voor je positieve woorden daarover! Helaas kunnen die niet bewerkstelligen dat ik altijd op blote voeten kan lopen..... :-)
Klimaatperikelen en zo...
Als je zou geloven in mystiek zou dat je geestelijk welzijn op geen enkele manier bevorderen, als je mystiek zou ervaren wordt het een ander verhaal. Ik wens je natuurlijk het laatste toe... zoals ik het iedereen toewens.
Sorry, Aafje,
maar het zou niet verbazingwekkend moeten en hoeven te zijn. In principe neem ik dat iedereen hier oprecht zijn ideeën en vooral zijn persoonlijk existentiële ideeën verwoordt.
En vergis je niet. Ik heb een gereformeerde achtergrond. En heus, er waren heel veel oprechte gereformeerden met een rijk innerlijk leven. En eigenlijk waren ze oprechter en innerlijk rijker dan de marxisten waarmee ik later omging, al zaten daar soms ook prachtexemplaren onder, hoor. :)
RV, Zou het ook kunnen dat er hier een misverstand aan de hand is? Misschien heb ik iets niet begrepen van je post van 5 februari 2025 om 18:33. Het was alleen maar mijn bedoeling om even te zeggen dat er geen haar op mijn hoofd was die had kunnen bedenken dat ik een tekst(je) had geschreven dat - van wie dan ook en waarom dan ook - een compliment zou kunnen verdienen. In de verste verte niet! Dus toen ik geheel onverwacht een compliment kreeg, was ik verbaasd. Meer heb ik niet bedoeld te zeggen. Geen enkele bijgedachte gehad.
Jac, je hebt waarheden en onwaarheden: en dat zijn niet twee verschillende categorieen, toch? Je kunt in zulke gevallen beter gebruik maken van 'orden' (meta-niveau). Je kunt het begrip 'waar' steeds voor een bewering plaatsen. 'Het is waar dat p', 'Het is waar dat het waar is dat p', enz. En inderdaad: je kunt zeggen dat het waar is dat p=waar (als p inderdaad waar is) en je kunt ook zeggen het waar is dat p=onwaar (als p inderdaad onwaar is).
Je schreef echter 'waarheden' en dat neem ik dan toch echt letterlijk als eerste orde waarheden.
Voorts: als het absoluut onbekende bestaat dan kan een alwetend wezen niet bestaan en vice versa. Dat is per definitie zo in een logisch gesloten werkelijkheid. Als de werkelijkheid logisch niet gesloten is dan zijn de kaarten anders geschud.
JanD: tsja, als je het zelf gelooft vind ik het goed. Laten we er maar geen woorden aan verspillen.
Bert, het 'personalisme' (?: ik moet nog nazoeken of deze term door RV gemunt is of dat deze is ingeburgerd: ik ken deze term als zodanig niet) is niet weerlegd, toch? Dennett heeft betoogd dat een persoon een 'narratief' is, maar het lijkt me dat de vraag of een persoon bestaat daarmee nog lang niet beslecht is.
Jan-Auke,
Of eerste-orde waarheden en tweede-orde waarheden twee verschillende categorieën zijn of niet dat wil ik even in het midden laten, want waar het mij om ging was dat alleen geweten kan worden dat p waar is als p inderdaad waar is en dat , indien p onwaar is, niemand weet dat p wel waar is. Dit naar aanleiding van jouw opvatting dat een niet logisch alwetend wezen iets kan weten wat niet geweten kan worden. Verder merk ik op dat je voor de tweede keer mijn vraag ontwijkt: Is het voor ons, logische denkende mensen, niet verstandiger om, met betrekking tot de vraag wat wel en niet het geval kan zijn als de werkelijkheid niet logisch gesloten is, een agnostische positie in te nemen dan er allerlei dingen over te beweren die wij niet zeker kunnen weten? Immers wat niet waar is waar de logica geldt hoeft toch niet noodzakelijk waar te zijn waar de logica niet geldt? Of zit ik er nu zo ver naast dat dat je mijn vraag te onbenullig vindt om ze te beantwoorden?
vr. gr.,
Jac
Jan-Auke,
Waarschijnlijk gaat het bij 'personalisme' over het algemeen stellige geloof dat mensen met recht autonome personen zijn die hun eigen weg kunnen bepalen.
Je kent vast wel mensen die stellig zeggen: "mijn brein denkt niet, IK denk!".
Nu ben ik vrijwel 84 jaar en wordt steeds indringender door mijn lichaam geconfronteerd met dingen die ik beslist niet wil. Feitelijk neemt mijn lichaam zonder uitzondering de leiding zoals het mijn hele leven al gedaan heeft.
We zeggen dingen als "ik werd wakker", "ik moest denken aan" of "ik …" alsof 'ik' daarin een rol speelde. Niets is minder waar. In onze perceptie gebeurt dit spontaan maar we weten tegelijk donders goed dat ons lichaam dit bepaalt.
Onze 'ik' is hooguit een redelijke interpretatie door ons onbewuste brein van wat ons lichaam van zichzelf waarneemt,
Een interpretatie is geen sluitend bewijs. Daarom kan het heel goed een overtuigende illusie zijn die per definitie niet waar is.
Het gevaar van deze illusie is dat je ophoudt met vragen over je 'ik' te stellen, iets wat een met name een filosoof niet zou moeten doen. Als je eenmaal in een illusie gelooft is het hek van de dam, dan kun je alles geloven en dat zou niemand moeten doen. Toch gebeurt dat massaal.
Bert (6 februari 2025 om 01:56),
Het is mij niet goed duidelijk wat je bedoelt, want als je de geest los van het lichaam *maakt*, treedt de dood in. Dan ga je in de richting van mensen met een NDE. (nabij de dood ervaring) Je kunt ook bedoelen dat je de geest als een 'entiteit' beschouwt die los van het lichaam kan bestaan.
Hoe het met de menselijke geest precies zit, is wetenschappelijk in elk geval nog niet precies duidelijk. Men is nog druk met allerlei onderzoeken bezig.
Het zal dan ook vast nog een hele poos duren voordat wetenschappers beamen dat een lichaam een ziel faciliteert om zekere ervaringen op te doen in het aardse bestaan. :-)
Jac, ik geloof dat ik je niets verplicht ben. Je vraag is niets anders dan een herhaling van de vraag die je al jaren stelt, soms met een tiental berichten op een dag. Tamelijk gestoord gedrag, in ieder geval onfatsoenlijk. Je wilt weten of 'wij' niet moeten zeggen dat we niet kunnen weten dat God bestaat. Wel, mag je eenmaal raden wat ik daarop zal antwoorden. Fijne dag verder.
Bert. je hebt zeker gelijk dat een persoon een lastig 'ding' is. Maar een hedendaags jonge, filosoof als Goff -en nog enkele anderen- gaan toch een stap verder en verdedigen weer het bestaan van de persoon (nu doet Goff dit langs een omweg: hij verdedigt panpsychisme: ik weet zelf ook niet zo goed wat ik daarvan moet denken, toegegeven). Het blijft een 'open' vraag. Ik persoonlijk ben in dit debat een agnost.
Beste Jan Auke
Met echt grote interesse heb ik jouw opstel over Cerberus en het logisch anarchisme bestudeerd. Als technisch ingenieur benader ik teksten vaak op een zeer gestructureerde letterlijke wijze, wat wellicht samenhangt met mijn technische achtergrond. Dit biedt mogelijk een aanvullend perspectief op jouw filosofische analyse.
Vanuit mijn technische expertise, ook in biologische systemen, zou ik graag een aanvullende dimensie willen toevoegen aan jouw beschouwing. Waar je spreekt over systeemkeuzes en 'in het verstand gemonteerde' mechanismen, suggereren recente inzichten uit de neurobiologie dat deze processen primair heuristisch van aard zijn - ze werken via ervaringsgestuurde vuistregels in plaats van strikte logica. Deze heuristische benadering stelt biologische systemen in staat om snel en flexibel te reageren op complexe situaties, vaak effectiever en zeer veel sneller dan een strikt logisch systeem zou kunnen.
Jouw metafoor van het weermannetje en -vrouwtje is zeer aansprekend als conceptueel model. Vanuit neurologisch perspectief zien we dat deze processen zich manifesteren als complexe neurale netwerken met enkele fascinerende eigenschappen:
• Ze verwerken informatie parallel in plaats van sequentieel
• Ze passen zich continu aan op basis van ervaring
• Ze functioneren als een gedistribueerd netwerk
• Ze werken niet volgens vaste input-output regels, maar reageren adaptief op basis van de totale context. Waar een logisch systeem bij dezelfde input altijd dezelfde output geeft, kan een neuraal netwerk verschillende responses geven afhankelijk van zijn 'ervaring' en actuele toestand.
Deze neurologische inzichten zouden jouw filosofische model kunnen verrijken. Waar je spreekt over een systeemkeuze tussen (h/alpha óf niet-alpha), zou men kunnen zeggen dat deze uitkomst emergeert uit een complex samenspel van neurale processen. Het beeld van het weermannetje en -vrouwtje blijft daarbij een krachtige metafoor, die nu wellicht nog rijker wordt door het besef van de onderliggende complexiteit.
Ik deel deze observaties graag met jou, in de geest van een dialoog en wederzijdse verrijking van inzichten. Wellicht kunnen we door het combineren van onze verschillende perspectieven tot nieuwe inzichten komen.
Met vriendelijke groet van JanD
JanD, dank je wel. Ik denk echter dat ik voldoende hulp heb voor het oplossen van de filosofische vraagstukken die mij bezighouden. Ik heb een goed voorziene universiteitsbibliotheek om de hoek en ook op het internet is tegenwoordig veel literatuur te krijgen (dat laatste is toch wel een zegen). (Overigens hebben filosofen van begin af aan de ontwikkeling van pdp-systemen gevolgd: vooral de Churchlands hebben hierin een belangrijke rol gespeeld; interessant zijn hun debatten met Fodor, die meende dat het menselijke verstand 'klassiek' is: anders gezegd, ze debatteerden naar aanleiding van bijvoorbeeld 'het perceptron' van Rosenblatt over de vraag of de menselijke geest een vaste logische structuur heeft. Ik vond dat een bijzonder interessante twist! Ik heb mijn afstudeer-opstel over dit onderwerp geschreven. Wel grappig dat je het ter sprake brengt.)
Jan-Auke,
Philip Goff is 47 jaar en dus niet meer zo piep.
Ik heb zeker sympathie voor zijn panpsychisme en misschien weet je nog dat ik het hier meermalen over proto-panpsychisme van aangeslagen atomen gehad die ook een zekere kennis van zichzelf lijken te hebben maar dat is niet meer dan een antropomorfisme. In werkelijkheid gaat het over kwantumfluctuaties die een aangeslagen atoom weer terug laten vallen naar zijn laagste energie.
Je kunt zo'n panpsychisch element vergelijken met een pixel van een TV beeld. Dat beeld bestaat bij de gratie van de pixels waarmee het is opgebouwd. Dat is volgens mij niet het probleem.
Het probleem is hoe een beeld een afspiegeling van de realiteit kan zijn. Dat is waar Dennett en Frankisch het over hebben en ik denk dat de huidige grote taalmodellen zoals ChatGPT hun theorie bevestigen.
Als je nagaat hoe baby's zonder taal leren hun spieren te gebruiken zie je dat ze van alles proberen en blijkbaar een database opbouwen wat daar allemaal mee mogelijk is als je die maar in een bepaalde volgorde gebruikt. De beloning is dat je iets in beweging kunt zetten, iets kunt grijpen, ergens naartoe kunt kruipen enz. Hetzelfde met het leren van gesproken taal. Zoals ik eerder noemde kan de database met woorden in het brein zelfs zichtbaar gemaakt worden.
Dat dit mystici tegen de borst stuit begrijp ik maar ik krijg juist steeds meer bewondering van wat evolutie kan doen.
Bert: '
Dat dit mystici tegen de borst stuit begrijp ik maar ik krijg juist steeds meer bewondering van wat evolutie kan doen.'
Uit je post kan ik niet uitmaken wát mystici tegen de borst stuit. Wil je dat duidelijker maken?
Anoniem van 13.06 u is Aafje
Anoniem
[wát mystici tegen de borst stuit?]
Je hebt gelijk. Misschien vinden mystici het prachtig een illusie minder te hebben. We zullen het wel zien.
Bert, volgens mij geef je geen antwoord op de vraag van Aafje. Lees svp haar vraag goed en probeer deze te beantwoorden.
Jan-Auke, Aafje,
Blijkbaar gaat het over Aafjes bericht van 7 februari 2025 om 11:29.
Excuus als ik mij daar te gemakkelijk en te ironisch vanaf heb gemaakt.
Misschien kan ik beter nog eens duidelijk proberen te maken waarom het denkbeeld dat mensen een onsterfelijke geest hebben en een sterfelijk lichaam niet waar gemaakt kan worden.
Een mens is volgens mij een organisme dat in staat is in zijn zintuiglijke waarnemingen zichzelf te herkennen tussen de informatie die daarbuiten valt. Dat komt omdat wij enerzijds zintuiglijke informatie hebben over onze eigen acties en anderzijds informatie die het gevolg van die acties zijn. Omdat die twee sterk correleren en ons brein dat kan vaststellen ontstaat een beeld van iets wat dingen kan veranderen. Het idee dat wij dit zelf zijn komt pas later.
Veel kinderen die taal gaan gebruiken beschrijven zichzelf eerst in de 3e persoonsvorm als waren ze een actor tussen andere actoren. Ik denk dat ze toch al een zelfbeeld hebben want het is onontkoombaar dat het zelfbeeld te dominant wordt om dat te negeren. Het echte besef een persoon te zijn komt pas als kinderen kunnen analyseren wat ze waarnemen.
Door taal kunnen ze een soort theorie ontwikkelen die het gebruik van de 1e persoonsvorm rechtvaardigt en dat wordt onophoudelijk bevestigd door de blijvende bewuste waarneming van eigen acties en hun gevolgen.
Onze persoonlijkheid is een intelligente interpretatie van wat we waarnemen.
Een interpretatie is volgens mij geen illusie omdat in tegenstelling daarmee een interpretatie door toetsing bevestigd is geworden. Dat ons zelfbeeld hiaten vertoont is inherent aan interpretatie. Daar wordt door cognitieve wetenschappers aan gewerkt.
Het is cruciaal te beseffen dat dit allemaal het werk is van ons menselijk organisme. Als dat organisme onklaar raakt kan er dus van een persoon geen sprake zijn.
Je gaat niet dood omdat je 'de geest geeft' maar omdat het lichaam het zelfbeeld niet meer in stand kan houden.
Ik kan er niets aan doen dat de persoonlijkheid ooit met een van het lichaam onafhankelijke geest werd geassocieerd. Dat maakt een geest mysterieus en mensen die zich daarin onderdompelen menen dat dit iets mystieks heeft. Ook dat is het werk van ons menselijk organisme, maar dat is een illusie omdat die niet door toetsing van waarnemingen tot stand is gekomen.
Ik hoop voldoende antwoord te hebben gegeven. Volgens mij is dit conform de wetenschappelijke consensus.
PS
Er zijn trouwens veel cognitieve wetenschappers die bewustzijn ook niet zomaar een illusie vinden. Wijlen Daniel Dennett gebruikte die term maar wie hem heeft gelezen weet beter. Anderen die ik gelezen heb zijn Anil Seth, Thomas Metzinger en heel wat anderen waarvan ik de naam even niet paraat heb.
Jan Auke
Ik stel het op prijs dat je me bedankte. Ik begrijp dat je geen hulp van me verwacht op het gebied van jouw specialiteit, dat was ook geenszins mijn bedoeling hoor! Het gaat me om te begrijpen wat je geschreven hebt. Ik snap dat niet als systeem ontwerper van mechatronische systemen voor o.a. in de revalidatie: dus met een human-interface met de gebruiker in de terugkoppel loop. Een totaal andere discipline dus.
Ik heb geprobeerd dat duidelijk te beschrijven op 5 februari 2025 om 18:50 De essentie daar:
- De logische structuren die wij achteraf herkennen
- Het daadwerkelijke, niet-logische proces dat deze structuren voortbracht.
Met de volgende stukjes heb ik dat geprobeerd duidelijker te maken. 6 februari 2025 om 12:03 met daarin: Biologische systemen werken niet logisch. Dat men in het algemeen meent dat het logisch werkt, is een projectie van een logisch denkend mens achteraf maar dat is wetenschappelijk aanwijsbaar onjuist.
En daarna op 7 februari 2025 om 14:48 waar ik echt erg mijn best opgedaan hebt en veel tijd aan besteed heb om misverstanden weg te nemen.
Ik heb me ingelezen op Churchlands, Fodor, 'het perceptron' van Rosenblatt en Dennett. Ik meen nu te begrijpen wat de oorzaak is van mijn misverstand: het is de gebruikte taal in die kringen.
Ik meen dat het te maken heeft met het connectivisme (van bijvoorbeeld de Churchlands): het onbewuste gevoel bij de filosofen dat mentale en onbewuste automatische heuristische processen niet goed gescheiden worden van elkaar. Dat valt me natuurlijk op als niet-naturalist. Waar naturalisten deze processen als één geheel zien, maak ik juist een scherp onderscheid tussen bewuste mentale processen en onbewuste neurale mechanismen.
Ik begrijp dat jouw analyse, in lijn met Fodor's benadering, zich richt op het computationele niveau - hoe we mentale processen kunnen beschrijven en begrijpen in termen van logische operaties. Daarbij is de Turing machine een nuttig model. Dit is een waardevol perspectief voor het conceptualiseren van mentale processen. Mijn technische observaties richten zich meer op het implementatieniveau - hoe deze processen daadwerkelijk biologisch worden gerealiseerd via parallelle, heuristische neurale netwerken. Deze twee niveaus van analyse hoeven elkaar niet uit te sluiten; ze belichten verschillende aspecten van hetzelfde fenomeen."
Patricia Churchland besteedt in haar werk expliciet aandacht aan de evolutionaire gelaagdheid van het brein en vermijdt meestal anthropomorfische projecties op lagere hersenfuncties. Ze erkent dat de hersenstam en limbische systemen opereren op basis van signaalverwerking en niet via conceptuele verwerking zoals in de neocortex. Echter Fodor's computationele benadering is hier het meest problematisch. Zijn nadruk op mentale representaties en taal-achtige processen projecteert vaak onterecht hogere cognitieve functies terug op evolutionair oudere hersenstructuren. Hij maakt onvoldoende onderscheid tussen signaalverwerking in de hersenstam en conceptuele verwerking in de neocortex.
Dit bedoelde ik. In jouw tekst staat:
De hellehond Cerberus is een veelkoppig monster. Als nu de eerste kop iets ziet wat relevant is en de tweede kop ook, dan zullen ze twee verschillende relevante cognities verstrekken aan het lichaam. Vanzelfsprekend zullen deze twee relevante cognities worden vertaald in twee adequate handelingen. Hier zou volgens mij in plaats van cognities, signalen dienen te staan. Tenminste in het naturalisme. (Niet bij het panpsychisme)
Met vriendelijke groet van JanD
Aafje,
Misschien kan ik ook nog eens proberen duidelijk te maken hoe ik over jouw geloof in mystieke ervaringen denk.
Ons organisme neemt onze eigen acties waar en ook de gevolgen die deze buiten ons hebben.
Die twee correleren dermate sterk dat wij gaan menen iets in de wereld buiten ons te zijn.
Echter, onze acties beperken zich niet tot spierbewegingen die effecten op de wereld buiten ons hebben.
We kunnen ook blijvende veranderingen in onze binnenwereld teweeg brengen die net zo reëel zijn. Daarbij hoef je geen rekening te houden met de weerbastige buitenwereld die je allerlei (logische) beperkingen oplegt waar Jan-Auke het steeds over heeft.
Het probleem wat ontstaat is dat als je iets over de voor jou reële binnenwereld naar buiten brengt als een mystieke ervaring dit op onbegrip stuit als dit suggereert dat die ook reëel is in de buitenwereld.
Omdat je niet de enige bent die dat overkomt ga je onwillekeurig denken dat mystieke ervaring ook voor anderen reëel zijn en dus eigenlijk voor iedereen.
Het kenmerk van mystieke ervaringen schijnt aleen maar te zijn dat ze onlogisch zijn en toch overtuigend reëel want verder kunnen ze hemelsbreed verschillen.
Omdat de nadruk op de overeenkomsten ligt als mystici hun ervaringen delen werken die ook nog overtuigend terwijl die overeenkomsten vaag zijn en een sterk individueel karakter vertonen.
Misschien zijn mystici creatieve kunstenaars waarvan sommigen een bewonderenswaardige virtuositeit aan de dag leggen.
Waarom zou ik daar bezwaar tegen moeten hebben? Laat die duizend bloemen maar bloeien.
Er zijn genoeg saaie nerds zoals ik die niets van tegenstrijdigheid moeten hebben maar zich desondanks gegrepen voelen door allerlei kunstuitingen.
Hebben jullie ook allemaal een museumkaart?
Beste Jan Auke.
Een echte bestaande levende soort Cerberus in mini formaat: de (niet mytische) Hydra!
De hydra is een meercellig, microscopische dier, een zoetwaterpoliep: behorend tot de neteldieren. Het is vernoemd naar de Hydra vanwege zijn vergelijkbare uiterlijk: een negenkoppige giftige waterslang die in meerdere verhalen uit de Griekse mythologie voorkomt. Ook wel Hydra van Lerna genoemd.
Net als de Cerberus dus met meerdere koppen: als zoetwaterpoliep met meerdere uitstulpingen met mond en anus openingen.
Werkt die hydra nu volgens het denkmodel dat vele relevante cognities vanuit die meerdere koppen worden omgezet in adequate handelingen? De computationele benadering volgens seriële logische statements ?
We zien dat de Hydra in de natuur goed functioneert zonder in logische conflicten te komen. Door de evolutie is een decentraal informatie verwerkend systeem ontstaan.
• Er is geen dominante "hoofdkop" die de andere aanstuurt
• Elke kop functioneert autonoom maar in coördinatie met de anderen
• Het zenuwstelsel is een netwerk zonder centrale processor.
• Het systeem werkt meer volgens een "distributed control" model
• Er is sprake van emergent gedrag uit de interacties tussen de delen
• Het vertoont eigenschappen van een complex adaptief systeem
• Zeer hoge redundantie en overlevingskans
• Flexibele respons op omgevingsveranderingen
• Efficiënte verwerking van lokale informatie
• Minimale energiebehoefte voor controle
• In plaats van een top-down hiërarchie, zien we een heterarchie
• Besluitvorming gebeurt via lokale interacties zonder centrale regie
• Het systeem is zeer robuust door zijn gedistribueerde natuur
• Het zenuwnet bestaat uit een diffuus netwerk van neuronen
• Signalen kunnen in alle richtingen worden doorgegeven
• Lokale sensorische informatie wordt direct verwerkt zonder centrale integratie
• Elke 'kop' heeft zijn eigen sensorische en motorische capaciteiten
• Voedingsgedrag van verschillende koppen wordt gesynchroniseerd via chemische signalen
• Bewegingscoördinatie ontstaat door lokale spiercontracties die zich als golven voortplanten
• Het hele systeem kan coherent reageren zonder centrale commandostructuur
• Het systeem kan zich aanpassen door lokale modificaties
• Bij beschadiging kunnen delen zelfstandig regenereren
• Nieuwe koppen kunnen ontstaan waar nodig
• Het systeem is zelf-organiserend
Mijn conclusie is dat de Hydra laat zien dat de in de evolutie het onbewuste “trial and error” ofwel met “vallen en opstaan” structuur aanwezig is. Dus niet volgens een logica die in de mentale wereld bij mensen is ontstaan.
Maar daar mag iedereen vanzelfsprekend anders over de denken: dat maakt het leven juist zo interessant.
Met hartelijke groet van JanD
Bert,
Dank je voor je uitgebreide toelichting.
Wat de laatste ontwikkelingen zijn in de ontwikkelingspsychologie waarbij men kijkt naar hoe een kind zich bewust wordt van zichzelf als persoon, weet ik niet. De manier van taal verwerving zal zeker een rol spelen maar ik heb geen idee in welke mate die invloed onderkend wordt. Ik heb hier op dit moment verder niet iets zinvols over te zeggen hoewel ik eea toch wat anders aanvoel.
Tijdens mijn leven heb ik met verschillende wetenschappelijke visies te maken gehad op het gebied van de ontwikkelingspsychologie. Sommige zorgden helaas voor erg kwalijke en pijnlijke gevolgen voordat ze herzien werden. (zoals baby's kunnen geen pijn voelen en autisme is te wijten aan ijskastmoeders)
Ik ben ervan overtuigd dat de laatste ontdekking over de mentale en psychische ontwikkeling van baby's en heel jonge kinderen nog niet heeft plaatsgevonden. De laatste jaren worden er nog steeds nieuwe verrassende ontdekkingen gedaan op dit gebied, over baby's en het ervaren van empathie bv. Zo blijkt een baby meer complexere gevoelens te hebben dan men veronderstelde.
De kwestie was of wij wel of niet een onsterfelijke geest hebben. Je zegt: 'Onze persoonlijkheid is een intelligente interpretatie van wat we waarnemen.'
Volgens mij kunnen we net zo goed misleid worden door onze intelligente interpretaties als door illusies.
De vraag die me belangrijk lijkt als je het over de waarachtigheid van een mystieke ervaring hebt, is of het mogelijk is dat de mens een kosmisch bewustzijn en een eenheidsbewustzijn kan hebben. Tot nu toe is er geen hard wetenschappelijk bewijs voor. Het enige wat ik kan zeggen is dat mijn ervaring en de invloed daarvan op mijn leven nog steeds van dezelfde waarde is. Voorlopig zal het zo zijn dat veel mensen de waarde van een mystieke ervaring pas zullen inzien als ze die zelf ervaren.
In dit verband lijkt het volgende me wel interessant: over de telepathische mogelijkheden van de menselijke geest wordt op dit moment een documentaire gemaakt door Ky Dickens. Tijdens een bijzonder onderzoek is namelijk gebleken dat niet-sprekende autisten telepathie gebruiken. Zie voor een interview hierover: https://www.youtube.com/watch?v=ohSGsl8lNXA&ab_channel=Dr.JeremyGoldberg
JanD, dank je wel voor je tamelijk uitgebreide bijdrage. Ik heb echter de bron nodig: waar heb je deze gegevens vandaan? Het is lastig om te oordelen over een zaak als je de tekst niet hebt. Het punt is namelijk dat ik -net als bij de inktvis, die hersenen in zijn armen heeft- iets moet weten over de werking van bepaalde lichaamsdelen voordat ik kan zeggen of het dier wel of niet logisch werkt (het lijkt me toch dat de extremiteiten waarmee de hydra voedsel vangt elkaar niet tegenwerken: dan zou het dier verhongeren lijkt me). Een ander probleem is dat de hydra niet motiel is.
Bert,
Je zegt: '.......Het probleem wat ontstaat is dat als je iets over de voor jou reële binnenwereld naar buiten brengt als een mystieke ervaring dit op onbegrip stuit als dit suggereert dat die ook reëel is in de buitenwereld.'
Een mystieke ervaring overstijgt de dagelijkse realiteit en de inhoud ervan valt zomaar niet te begrijpen. Het opmerkelijke is dat iemand met een mystieke ervaring de werkelijkheid die hij daarin ervaart juist als méér werkelijk beleeft dan de alledaagse, aardse realiteit. En die overtuiging, liever dat wéten is blijvend itt tot de inhoud van hallucinaties, illusies en overige zinsbegoochelingen. Die verliezen na verloop van tijd hun werkelijkheidswaarde.
Tijdens een (mijn) mystieke ervaring is er geen binnen- en/of buitenwereld, is er ook geen tijd, je bent een deel van de Oerbron in de eeuwigheid, in de onbegrensdheid. (en in Stralendheid en Liefde!) Al die aspecten van de ervaring zijn de onbetwijfelbare basis-werkelijkheid van alles dat (er) is, zijn méér werkelijk dan hetgeen je aan gebeurtenissen en ervaringen tijdens het leven op aarde beleefd hebt.
Je zegt verder: 'Het kenmerk van mystieke ervaringen schijnt aleen maar te zijn dat ze onlogisch zijn en toch overtuigend reëel ......' Hierover ben je beslist onvoldoende geïnformeerd. Ik zou je dan ook graag het boek 'Mystiek' van Evelyn Underhill willen aanraden, in de vertaling en bewerking van Jean-Jack Suurmond. Al zou je er alleen maar her en der wat in neuzen.... Dan krijg je beslist een heel andere voorstelling van zaken.
Voor mij is schoonheid van groter belang dan kunst en ik zie veel schoonheid in de natuur. Kunst en schoonheid gaan wat mij betreft niet altijd samen. Waar ik zeker van genoten heb is van een expositie van de glaskunst van Chihuly in het Groninger museum, schitterend!
Aafje, heb jij het interview met Lieke Marsman gelezen in het NRC? (Het stond in de NRC van Zaterdag als ik het goed heb). Niet om het een of ander, hoor, maar ik denk dat dit interview wel jouw interesse heeft.
Jan-Auke,
Dank je zeer voor de tip, ik had het nog niet gezien!
Ik heb er veel waardering voor dat Lieke Marsman haar gevoelens en haar gedachten op deze manier wil delen. Het zal voor velen waardevol zijn.
Mijn waardering geldt ook de schrijfster - Anne Dohmen - die dit interview geschreven heeft op een voor mij indrukwekkend fijne manier.
Beste Jan Auke.
Bedankt voor je antwoord op mijn vraag over logische denkwijze. Ik weet niet veel van logica in abstracte filosofische zin, ik lees jouw stukjes dus als leek, leer er veel van en vind het helaas vaak moeilijk te begrijpen. Ik snap ook niet wat je er in de praktijk aan hebt: sorry. Mijn belangstelling ligt meer in hoe je logica kan toepassen om bijvoorbeeld elektronica, een computerprintje of software te ontwerpen.
Bij een logische denkwijze denk ik meer aan aspecten van verschillende vormen van logica en denken en hoe (en in hoeverre) dat is geïmplementeerd in het brein. Dat dan in relatie met intuïtie, bewustzijn, vrije wil en de beperkingen van het brein en van ruimte en tijd.
Ik hecht veel waarde aan de ervaring van deskundigen in het veld. Bijvoorbeeld van Arie Bos, 30 jaar huisarts en huisartsopleider, doceert wetenschapsfilosofie en neurofilosofie aan het UMC Utrecht. En ik zou JanD niet zijn als ik niet veel aandacht voor alle anomalieën en irrationaliteit zou hebben. Zo is iedereen anders en maken we het leven samen in dialoog waardevol.
Hij heeft vier boeken over hersenen, geschreven. In ons filosofiegroepje hebben we er twee van gelezen en zijn met een derde bezig. Ik heb een lovende recensie gevonden (:Een aanrader die je flink aan het denken zet.) van Taede A. Smedes, jou welbekend.
Hij besluit zijn recensie met: “Het is een fascinerend boek, met een fascinerende en plausibele stellingname, dat zeer de moeite waard is om te lezen en lang, heel lang over na te denken…”
https://tasmedes.nl/mijn-brein-denkt-niet-maar-ik-wel-boekbespreking/ (soort anti Swaab)
In het verleden hebben we het over een zeer interessant onderwerp uit dat boek al eens gehad, dat naadloos aansluit op mijn expertise als elektronisch ingenieur, namelijk de metingen van Libet.
Ik beveel je het laatste boekje aan, slechts € 7,90 bij bol: “Gebruik je hersens”. Dat is een zeer zeer korte eenvoudige samenvatting van die eerdere dikke pillen. Kost niet zo veel tijd. :-)
En misschien kan je ze ook aan je leerlingen aanbevelen.
In de samenvatting bij bol staat namelijk:
“Voor de meeste boeken over hersenen moet je een universitaire of ten minste een voortgezette opleiding hebben gevolgd om ze te kunnen lezen. .….. Daarom besloot hij (Arie Bos) een versie te maken die voor ieder mens, en ook voor scholieren in de hoogste klassen van de middelbare school, leesbaar zou moeten zijn.” In ons filosofiegroepje is het aanleiding om zijn eerdere boeken beter te snappen.
Met vriendelijke groet van JanD
JanD, jammer dat je het moeilijk vindt om te begrijpen wat ik zeg (hierbij kun je trouwens nog onderscheid maken: vind je het inderdaad moeilijk te begrijpen of moeilijk te aanvaarden?)
Over irrationaliteit gesproken: ik denk dat mijn filosofie de meest extreme is die je een mens maar kunt voorzetten. Waar bijvoorbeeld een filosoof als Sjestov meent dat we een streng rationeel wereldbeeld moeten ontkennen om 'mens' te kunnen zijn -een mens heeft uiteindelijk meer aan de weinig systematische inzichten van religies om een standpunt t.a.v. zijn eindigheid te kunnen innemen-, een stelling die hij verdedigt steeds door er op te wijzen dat de mens als mens moet leven, probeer ik te laten zien dat je, als je streng redeneert, deze zienswijze 'kunt afdwingen' juist met de middelen die de ratio/wetenschap je biedt.
Wie strikt logisch redeneert en gebruik maakt van de huidige wetenschappelijke kennis -met name de evolutie van ons verstand- moet aanvaarden dat onze ratio niet het laatste woord heeft als het over de inrichting van de werkelijkheid gaat. Als we goede redenen hebben om te geloven dat onze logische denkwijze lokaal is, dan is de logische conclusie die daaruit volgt dat de werkelijkheid voor ons 'triviaal' is: alles is waar/mogelijk.
We weten dan dat we in de wereld staan zonder dat we een beroep kunnen doen op ons verstand (want nogmaals, uiteindelijk, in een triviale werkelijkheid, vindt ons verstand dat alles 'mogelijk is/waar is'. We zullen dus op andere gronden onze keuzes moeten maken: wijsheid, inzicht, ervaring, menselijkheid, waarden, ethiek zijn dan de maatstaven die tellen. Dat brengt ons terug bij Sjestov: we staan in de wereld als 'mens' en we moeten handelen -want we hebben een lichaam- en keuzes maken 'als mens'. (Merk op: dit is een haast Nietzscheaans thema: dat kan kloppen, want Sjestov is er beïnvloed door Nietzsche, Kierkegaard, Pascal, enz.)
Zie mijn gedachtengang als weinig meer dan een rigoureus/technisch bewijs waaruit volgt dat de 'irrationelen'/'existentiëlen' het gelijk aan hun zijde hebben. Ik ben de man in de menigte -XR- die de rookbommen van de politie opraapt en naar hen terugwerpt.
Een reactie posten