De hamvraag is waarom deze wetten belangrijk zijn.
a. Bio-mechanische regels | Het verstand/brein van alle mobiele dieren bestaat uit een sensorisch systeem en een motorisch systeem.
Het sensorisch systeem bestaat uit alle cognitieve modulen en apparaten die nodig zijn om relevante cognities te produceren; het motorische systeem bestaat uit alle cognitieve modulen en apparaten die nodig zijn om relevantie cognities om te zetten in adequate handelingen.
Uiteindelijk moet het sensomotorische verstand een adequaat initiatief produceren dat inhoudelijk relevant is en kan worden afgebeeld op het lichaam: het lichaam moet 'iets' doen met de cognitie die afgeleid is uit de stimuli [1].
Het produceren van relevante cognities is een ingewikkelde zaak:
"(...) we have evolved the ability to detect the higher level structure of experiences, the commonalities (...) that allow us to group experiences into meaningful categories and concepts. This proces imbues the world with meaning. We instantly recognize and respond appropriately to objects, situations, expressions, even though we have never encountered those examples before. It stimulates proactive, goaldirected thought (...)." [2]
Adequate cognities moeten echter wel door het lichaam uitgevoerd kunnen worden.
Het lichaam is een apparaat dat bestaat uit samenwerkende delen en weefsels. De samenwerking van weefsels en delen in het lichaam is delicaat. Godfrey-Smith vergelijkt een lichamelijke handeling met een bemande roeiboot: om doelgericht te varen, zullen de roeiers -drie aan bakboordzijde, drie aan stuurboordzijde- moeten samenwerken. Is er één roeier die de anderen tegenwerkt, dan is de gezamenlijke inspanning niet optimaal.
De samenwerking van weefsels en delen, noodzakelijk om optimaal te kunnen handelen, vereist de inspanning van het gehele lichaam. Uitsluitend 'whole body movements' zijn optimaal [3][4].
Alle levensreddende handelingen (jagen, vechten, vluchten, voortplanten, fourageren, enz) zijn 'wbm's'. Vanzelfsprekend, want wbm's zijn optimaal. Een dier moet optimaal kunnen handelen als haar leven op het spel staat [5].
De noodzaak om te allen tijde wbm's te kunnen uitvoeren beperkt het aantal adequate handelingen tot precies één per beurt. Het lichaam moet daarom eerst 'ruimte' maken voor een nieuwe adequate handeling.
De actuele handeling (a) moet eerst afgebroken worden voordat het lichaam een nieuwe handeling (v) kan uitvoeren. Er is dus sprake van 'rivaliteit' tussen mogelijke handelingen. Het springende punt is namelijk dat het niet mogelijk is om wbm's te combineren.
(Denk aan 'binocular rivalry': als je ogen twee verschillende beelden zien zullen ze met elkaar gaan twisten: het verstand krijgt geen 'menging' van de beelden te zien, maar alternerende beelden: dan het ene beeld, dan het andere beeld, enz.)
Een hert dat bij het grazen (a) onraad verneemt zal op de vlucht slaan (v). De ene wbm verdringt de andere wbm.
Deels blijven grazen en deels vluchten -alternerend gedrag: 'multitasken'- is niet optimaal (vergelijk: als de drie roeiers aan bakboord vooruit roeien, de drie roeiers aan stuurboord achteruit, is de koers van de boot niet optimaal). De optimale keus is binair: je maakt je uit de voeten of je maakt je niet uit de voeten.
Optimaal gedrag is aan de volgende -simpele- regel gebonden: ofwel (a) ofwel (niet a) [6].
De binaire regel gebiedt dat een lichaam (a) en (niet a) niet in een beurt kan uitvoeren: niet omdat God dit verboden heeft, niet omdat dit een 'universele metafysische waarheid' is, maar omdat dit tot sub-optimaal handelen leidt. Het is een bio-mechanische regel.
Vergelijk deze rivaliteit tussen de handelingen met de rivaliteit tussen twee personen in een auto: de bestemming van Piet (Zwiggelte) is niet te verenigen met de bestemming van Dolf (Epen).
Ook gebiedt de binaire regel dat een lichaam (a) noch (niet a) niet in één beurt kan uitvoeren.
Immers, een lichaam kan uitsluitend volledig 'aanwezig' zijn (Grillner rekent zitten, liggen, staan en dergelijke ook tot de wbm's): het is daarom onmogelijk om noch de actuele (a) noch de volgende handeling (v) uit te voeren (wie dat wil moet zichzelf van zijn lijfelijkheid ontdoen). Een 'derde' wbm tussen de actuele en de volgende handeling is er niet: tussen de actuele en de volgende handeling is geen ruimte voor een 'intermediaire' volledige handeling.
Vergelijk: als Piet woedend uit de rijdende auto springt en Dolf -hij schrikt zich lam- het stuur niet overneemt, dan heeft de auto toch gewoon een 'volgende' bestemming (de auto komt vermoedelijk ergens in de berm of de vangrail tot stilstand).
De 'onmogelijkheid' van de regels ( a én niet-a) en (a noch niet-a) berusten op weinig meer dan bio-mechanische factoren. Je hoeft voor deze 'onmogelijkheden' geen transcendente, metafysische of formele verklaring op te stellen.
b. Onmisbare regels | De binaire regel zegt dat het lichaam slechts één handeling per beurt optimaal kan uitvoerend.
Als de binaire regel wordt geschonden, dan is het gedrag sub-optimaal (dan moeten de krachten van de roeiers in de boot worden verdeeld).
Piet en Dolf rukken dan om de beurt aan het stuur en ze rommelen om de beurt aan de versnellingsbak (alternerend gedrag) of -nog erger- ze laten de auto onbestuurd rijden.
We moeten daarom vermijden dat Piet en niet-Piet (=Dolf) de auto besturen; we moeten ook vermijden dat Piet noch niet-Piet (=Dolf) de auto besturen.
Iets preciezer gezegd: we moeten vermijden dat noch de actuele (a) handeling noch de volgende (v) handeling relevant/adequaat is en we moeten vermijden dat zowel de actuele (a) als de volgende (v) handeling samen worden uitgevoerd [7]. Zo vermijden we sub-optimaal gedrag.
We kunnen dit inzicht als volgt formuleren:
-het mag niet gebeuren dat de actuele en de volgende handeling samen worden uitgevoerd (het mag niet voorkomen dat Piet en Dolf samen willen sturen);
-het mag niet gebeuren dat noch de actuele noch de volgende handeling niet adequaat is (het mag niet voorkomen dat Piet noch Dolf aan het stuur zit).
De actuele (adequate) handeling en de volgende (adequate) handeling zijn producten van het brein (dus: Piet en Dolf zijn producten van het brein).
Het komt er dus op neer dat het brein niet twee chauffeurs -of meer- tegelijkertijd of géén chauffeur mag afvaardigen. Het lichaam moet te allen tijde één (en dan ook slechts één) handeling uitvoeren die adequaat is, dat wil zeggen: een handeling die overeenstemt met de relevante stimuli.
Om nu het gehele sensomotorische systeem van deze eisen te doordringen worden alle sub-systemen onderworpen aan het regime van de binaire regel en -inter alia- aan het regime van deze twee biomechanische regels [10].
Het betekent dat onder andere het gehele sensorische systeem 'logisch' moet worden geordend, van zintuigelijke waarneming tot de ordening van categorieën en de inrichting van concepten. De 'binaire logica', gebaseerd op de biomechanische inrichting en werking van het lichaam, bepaalt hoe we de wereld ordenen en waarnemen. Deze twee wetten beheersen onze gehele cognitie.
Alles wordt in het werk gesteld om te voorkomen dat Piet noch Dolf [8] of Dolf én Piet [9] aan het stuur zitten: want sub-optimaal gedrag moet koste wat het kost worden vermeden.
c. Naturalisme | De wereld lijkt logisch omdat de twee biomechanische wetten alle niet-logische structuren in het brein opruimen. Wie adequaat wil handelen -onmisbaar voor je voortbestaan- moet logisch denken.
De sterke werking van deze wetten is letterlijk voelbaar in alle geledingen. Het is een goed bestudeerd effect dat mensen zich verontrust voelen als ze moeten kiezen tussen twee opties -ernstige twijfel- of als de gebeurtenissen niet overeenstemmen met hun verwachtingen (je inzichten zijn niet 'relevant' en dan kunnen ook je handelingen niet adequaat zijn).
Deze dagelijkse logica -namelijk dat 'het van tweeën één is'- wordt begrepen door alle mensen.
Mijn claim is de volgende: alleen de naturalistische verklaring maakt duidelijk waarom de twee klassieke logische wetten belangrijker zijn dan alle andere klassieke wetten.
De genoemde biomechanische regels zijn niet dominant omdat het goddelijke (bovennatuurlijke) wetten zijn, niet omdat het metafysische wetten zijn, niet omdat formele 'zelf-evidente' wetten zijn, maar omdat het nuttige, praktische biologische beginselen zijn die voortvloeien uit de mechanica van het lichamelijke handelen [11].
Ik zie (daarom) geen enkele reden om de twee logische wetten te beschouwen als universele wetten.
----
[1] Dit is 'pragmatisme', een naturalistische stroming die stelt dat 'denken en doen onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn'.
[2] Seger, Carol A. cum sui, 'Category learning in the brain, 2013
[3] Grillner munt de term 'whole body movements' in: Grillner, The brain in motion, 2022.
[4] God is -naar verluidt- éénvoudig (dit is, meen ik, een thomistische doctrine). Wat hiermee gezegd wordt is dat God géén machine is en géén lichaam heeft. Het is een negatieve doctrine (het is een vrucht van de zogenaamde negatieve theologie). Het wil niet zeggen dat God (dus) een soort éénvormig plasma is of iets dergelijks of dat God niets anders is dan één eigenschap (Plantinga).
[5] Dit is ook de functie van 'stotten': dat bokjes in de wildernis gaan 'stuiteren' als er leeuwen naderen lijkt vreemd, maar is begrijpelijk: ze laten hiermee zien dat hun lichaam naar behoren functioneert en dat de leeuw ze niet zal kunnen grijpen. Ze zeggen: beste leeuw, bespaar jezelf en mij de moeite, ik ben gezond en snel: wie op mij jaagt, jaagt tevergeefs.
[6] De stoïcijnen hadden deze binaire regel als uitgangspunt voor hun logica: ofwel het eerste ofwel niet het eerste [en indien niet het eerste, dan het volgende]. De andere logische wetten, het LEM en het NLC, volgen uit deze binaire regel.
[7] Merk op: het doet er niet toe welke handelingen hier in concreto bedoeld zijn en het doet er niet toe hoe handelingen door brein en lichaam worden geproduceerd. Het gaat immers juist om de vraag wanneer de structuur van het handelen optimaal (niet optimaal) is?
[8][9] Merk op: Piet noch Dolf is wat analetheïsten en dialetheïsten een 'gap' noemen; Piet én Dolf is wat zij een 'glut' noemen.
[10] Merk op: de binaire regel verbiedt niets: zij schrijft slechts voor wat wenselijk is; de twee biomechanische wetten echter verbieden bepaalde structuren. Om het verstand op orde te brengen heb je daarom met name deze twee biomechanische wetten nodig.
[11] Een dergelijke naturalistische 'gronding' van de logische wetten verklaart o.a. de volgende zaken: (1) het belang van de twee klassieke wetten LEM en NLC (het is opmerkelijk dat deze twee wetten dominanter zijn dan andere formele wetten: immers, elke wet is een tautologie en formeel daarom niet onderscheiden); (2) het verband tussen LEM en NLC (die immers gemakkelijk in elkaar te vertalen zijn); (3) je kunt verklaren waarom het LEM voor ons heel belangrijk is, maar in de praktijk van alle dag eigenlijk niet eens zo: tussen zwart en wit vinden we grijs; in ons hoofd kunnen we 'bestemmingen' niet mengen, maar genen en soorten en kleuren kun je naar hartenlus mengen; (4) je kunt goed de vermeende universele 'kracht' van de twee biomechanische wetten verklaren: het sensomotorische systeem is alleen betrouwbaar als je het overtal en ondertal relevante cognities sterk beperkt: dit betekent dat ze ook niet mogen voorkomen in (a) hoe we de wereld bezien, (b) hoe we de wereld ordenen; (5) je kunt (zie 4) 'binocular rivalry' en alle andere vormen van 'rivalry' verklaren: we zien 'hele (=relevante) beelden': deze versmelten niet met elkaar, want dan zouden ze niet relevant zijn; (6) cognitieve dissonantie: als de binaire regel ontregeld is, weten we niet hoe te handelen en zijn we uiterst kwetsbaar; (7) oversprong gedrag: een hoender wiens kuikens aangevallen worden door een vos, zal alternerend vechten en vluchten: uiteindelijk bemerkt ze dat beide handelingen niet adequaat zijn en gaat ze haar veren schikken (ze heeft schijnbaar geen adequate handeling meer tot haar beschikking: liever dan nietsdoen vertonen dieren dan misschien 'quasi-relevant' gedrag).
Geen opmerkingen:
Een reactie posten