Gezakt...

Vandaag is de dag van de uitslag. Het cito maakt aanstonds de normering bekend, zodat de examencijfers kunnen berekend worden. 

Vroeger was de dag van de uitslag alleraardigst, want dan moesten de leraren -we werden toen nog leraar genoemd, tegenwoordig heten we docent: geen idee waar dat goed voor is- handmatig berekenen wat het cijfer was. Vandaag gaat het gemakkelijker. De examen-secretaris voert de normering in en binnen de kortste keren heeft de computer de eindlijst gereed.

Vervolgens kun je 'grenzen' trekken: een leerling is wel of niet geslaagd. Een tussenweg is er niet.

Ook hier treffen we hem [dus] weer aan: de wet van het uitgesloten derde.

Wat is dat toch een hoogst merkwaardige wet!

Hoe is het mogelijk dat dit vehikel het heeft weten te schoppen tot één van de drie belangrijkste beginselen van het denken?

Want de wet van het uitgesloten derde is een onding.

Zometeen, van Leeuwarden tot Maastricht, treffen we huilende leerlingen aan die gezakt zijn op één-tiende punt. Een enkel woordje meer op één van de honderden examenvragen die ze gemaakt hebben in de overvolle gymzaal en ze waren geslaagd!

Wat zegt één-tiende punt over de kwaliteit van de leerling? 

(Terzijde: leraar-leerling, docent-doocling [spreek uit: doozling]: waarom noemen we leraren tegenwoordig docenten, maar leerlingen geen doozling? De wereld is onrechtvaardig en niet consistent.)

Niets. We weten allemaal dat één-tiende punt niet met zekerheid uitdrukt dat een leerling ongeschikt is om deel te nemen aan een studie op de uni of hogeschool. We trekken eenvoudigweg een grens langs het 'wel' en 'niet', want ... wel, want zo doen we dat. Zo is al sinds jaar en dag de praktijk op scholen.

Waarom blijven we deze wet gebruiken terwijl we duidelijk inzien dat we de wereld over het algemeen maar lastig kunnen 'bi-furceren' (twee-delen). Een groot aantal tweedelingen doet geen recht aan de onbepaaldheid van de werkelijkheid.

Het antwoord is simpel: omdat wij moeten handelen in de wereld. Als we geen grenzen trekken en tweedelingen maken kunnen we geen besluiten nemen.

Een leerling kan in de praktijk maar één 'pad' volgen: je lichaam kan niet tegelijkertijd in meerdere gebouwen aanwezig zijn om te luisteren naar meerdere colleges of lessen. Daarom bepaalt het examencijfer of je helemaal wel of helemaal niet naar de universiteit mag.

We zullen daarom wel in termen van 'besluiten/beslissingen/knoop-doorhakken' moeten denken. 

Onze lichamelijke bouw, die de 'structuur' van onze handelingen bepaalt, dwingt ons om de wereld bij elke gelegenheid in twee delen te knippen- hoe onrechtvaardig ook voor de leerling die zakt, voor de beklaagde die schuldig wordt bevonden, voor de buitenlander die geen paspoort heeft, voor het land dat een voetbalwedstrijd verliest ('we speelden zo goed!, we hebben meer verdiend').

Overigens is de wet van het uitgesloten derde altijd waar: als je een grens trekt tussen wel en niet, is er per definitie geen ruimte tussen dat wel en niet. Wie een taart in twee stukken snijdt, houdt geen derde stuk over. 

Deze 'apriori-eigenschap' is mooi meegenomen, want klagen over een genomen besluit heeft weinig zin. Een leerling kan niet aanvoeren dat ze juist voor filosofie, de studie waar ze zich voor had ingeschreven, wel een hoog examencijfer gehaald heeft (waarom mag ik dan niet studeren?!- omdat ik een tiende punt heb laten liggen bij een vak waar ik niets mee ga doen?!). 

Nee meisje, dat is niet de reden: de reden is dat wij om optimaal te kunnen handelen moeten bepalen wat we wel en niet moeten doen: onbepaald handelen is niet mogelijk/zinvol/doeltreffend. Daarom is bepaald dat één-tiende punt te weinig betekent dat je gezakt bent- en daarom moet je volgend jaar de zesde gewoon opnieuw doen.

Jammer dan.