(1) Het is lastig om jonge mensen te leren wat logisch denken is- laat staan dat je ze het belang van de logische wetten kunt duidelijk maken.
Gelukkig bestaat er een didactisch hulpmiddel. Je past de logische wetten dan toe op 'verhaal-lijnen'.
(a) een logisch verhaal wordt weergegeven als één lijn:
--------------------->
(b) verhalen die 'onderbroken' -gaps- worden zijn niet logisch:
-----| |----------->
(c) verhalen die gespleten zijn of dubbele lijnen -gluts- nodig hebben zijn niet logisch:
---------------------->
---------------------->
(merk op: een verhaallijn kan een aanéénschakeling van vectoren zijn: een mensenleven bijvoorbeeld neemt af en toe een andere wending. Een verhaallijn mag dus wel 'geknikt' zijn; ze mag zelfs een cirkel zijn).
(2) Vervolgens moet je uitleggen waarom een onderbroken of dubbel verhaal onmogelijk is. Dat kun je gemakkelijk doen door het leven van een leerling voor te stellen als één verhaallijn:
-jouw leven speelt zich af in ruimte en tijd: het is één lijn, die nooit onderbroken wordt: het is immers onmogelijk dat je op een bepaald moment er niet bent? Alleen aan het begin of aan het eind van een verhaallijn ben je er niet. Tijdens je leven ben je altijd ergens. Gaps zijn daarom onmogelijk.
-jouw leven is enkelvoudig: je bent wie je bent. Je kunt dan ook nooit veranderen in twee mensen en twee verhaallijnen naleven. Je kunt zelfs niet optimaal twee handelingen verrichten (vioolspelen en voorlezen). Je leven is één lijn, nooit ben je op twee plaatsen tegelijk. Dat is onmogelijk. Gluts zijn daarom onmogelijk!
(3) Een interessante bijkomstigheid is dat dit model het gemakkelijk maakt om te betogen dat de logische wetten van dierlijke origine zijn. Want waarom zouden twee eigenaardigheden van het menselijk bestaan -dat we altijd ergens zijn en dat we nooit op meerdere plaatsen zijn- bepalend zijn voor de inrichting van de gehele werkelijkheid?
Omdat het harde 'onmogelijkheden' zijn? Dat is niet plausibel, want er zijn eindeloos veel 'onmogelijkheden' die 'harder' zijn dan deze contingente 'onmogelijkheden'. Dat de zijden van een rechthoek nooit negatief kunnen zijn bijvoorbeeld.
Het eigenaardige doet zich namelijk voor dat het helemaal niet "noodzakelijk onmogelijk" is dat een mens nergens kan zijn of twee levens kan leiden. Het is een contingent feit dat mensen nu eenmaal hun levensverhaal leven alsof het één lijn is.
De vraag is dus: waarom heeft ons brein juist deze twee contingente eigenschappen gekozen als grondslag voor onze denkwijze?
Weten we zeker dat nergens in de werkelijkheid dingen of gebeurtenissen of toestanden zijn waar je echt twee of meer ware verhalen over kunt vertellen- en verhalen bovendien die misschien onderbroken zijn?
Volgens Russell is het mogelijk dat dingen die IN een heelal gelden niet hoeven te gelden voor het heelal zelf (e.g. alles heeft een oorzaak). Weten we [dus] zeker dat we over ons heelal niet twee of meer verhalen kunnen vertellen?
(4) Deze uitleg, waarbij je de logische wetten voorstelt als de eigenschappen van verhaallijnen, werkt uitstekend. Kinderen begrijpen dan vrijwel onmiddellijk, na één of twee lessen, waarom een 'waar' wetenschappelijk verhaal -één verhaallijn- niet mag worden uitgebreid met een tweede religieuze verklaring -een tweede verhaallijn. Je kunt nu ook het scheermes van Ockham wat beter definiëren: elke tweede of derde of vierde verhaallijn, hoe interessant ook, moet weggesneden worden.
(5) Vervolgens is het een kwestie van aandachtig teksten lezen en proberen te achterhalen of er sprake is -al gaat het maar om een detail- of er sprake is van één verhaallijn of van een dubbele verhaallijn.
10 opmerkingen:
Jan-Auke,
Interessant verhaal maar ik heb toch wel wat bedenkingen.
Zinnen die beginnen met "nu ik er nog eens over nadenk" of "ik werd wakker met het idee" gaan over het krijgen van intuities en het proces van ontwaken. Dat ervaren we dermate vaak dat we die fenomenen zelf niet opvallend vinden.
Toch is er dan onmiskenbaar sprake van een discontinuiteit van het zijn.
Waarom herinner je je nooit waarom je een ingeving kreeg?
Waarom herinner je je niet dat je in slaap viel maar wel dat je wakker werd en even nodig had om jezelf weer te hervinden?
Het staat ook niet vast dat alles een oorzaak heeft. In retroperspectief kunnen we voor iets onverwachts meestal wel een mogelijke verklaring geven maar we weten niet of die wel waar is omdat het aantal mogelijkheden misschien groter is dan we denken.
Mij werd vaak verweten dat men mij in een rapport niet kon volgen als ik meende dat iets voor iedereen een voor de hand liggende conclusie was. Als ik uitlegde waarom ik dat meende vroeg men waarom ik dat er dan niet bijgeschreven had.
Ik weet inmiddels wel dat ik vaak anders denk dan anderen maar hoe moet ik weten hoe een ander denkt?
Als octrooigemachtigden mij niet begrepen verweten zij mij niets maar vroegen ze net zolang door tot ze een octrooischrift konden opstellen wat zij begrepen en waar ik het mee eens was.
Dat is nog eens iets anders dan botweg zeggen dat ik onzin uitkraam.
Jan-A.,
......."Je kunt zelfs niet optimaal twee handelingen verrichten (vioolspelen en voorlezen). Je leven is één lijn, nooit ben je op twee plaatsen tegelijk. Dat is onmogelijk. Gluts zijn daarom onmogelijk!
(3) Een interessante bijkomstigheid is dat dit model het gemakkelijk maakt om te betogen dat de logische wetten van dierlijke origine zijn.".
Hier kijk ik , als een van jouw leerlingen, bezig met een spelletje op mijn telefoon, even van op en vraag of dat wel juist is.
"Is het volgens bepaalde wetten, die inherent zijn aan een materiële wereld, dat wij, materiële wezens, geen twee dingen tegelijk kunnen doen of is dat een uitvinding van de dieren?
Ik heb altijd gedacht dat het in een materiële wereld gewoon logisch onmogelijk is om tegelijkertijd de trap op en af te lopen. Als dat slechts een uitvinding zou zijn van de dieren, waarom zouden de dieren dan op dit idee gekomen zijn denkt U. Omdat ze het zelf ook niet konden? En hebben zij zich dan nooit afgevraagd waarom niet? He, jammer dat nu de bel gaat, maar misschien kunt U er de volgende keer op terugkomen en dan zal ik mijn telefoon in mijn zak houden.
vr.gr.,
Jac
Beste Jan Auke
Over het stukje André Klukhuhn schreef je: " ik heb de tekst gestolen en zal de misdaad weer ongedaan moeten maken". OK
Maar waarom onze reacties ook weggepoetst? Ik heb er veel tijd in gestoken.
Over dat stuk schreef je: "De visie van Klukhuhn is 'postmodern' "
De waarde daarvan werd door RV gerelativeerd. Bert was het ermee eens dacht ik.
Schaam je je voor die opmerkingen die de kant op gingen, die je zelf schijnbaar/blijkbaar niet gewenst vond?
Ik denk aan RV die kwam met de Sokal-affaire en mijn interpretatie dat de schrijver niet authentiek achter zijn verhaal over (on)"waarheid" stond. Dus dat het postmoderne een soort hoax is. Het verdachte "postmoderne" en bijvoorbeeld de fraude (zoals Diederik Stapel) in de academische wereld, als een voorbeeld dat het gezag relativeert van filosofie en wetenschap.
Mijn visie over de meervoudige betekenis van het woord "wetenschap" heb ik al eens beschreven. Geen reactie!!!!!!!!! Ik schreef: 1. wetenschap als een onzekerheid die zoekt naar antwoorden van vragen, (authentiek) 2. wetenschap als een soort geloof: "ik geloof in de wetenschap want het is wetenschappelijk en dus absoluut waar". 3. wetenschap in de academische wereld met het najagen van aanzien, titels, hoog salaris, aantallen publicaties en je vrienden die naar jouw publicaties verwijzen zodat je ster stijgt: resultaat is conservatisme binnen het paradigma als zekerheid. (zie de video van Sabine)
Je gebruikt het woord "wetenschap" alsof het heilig is, net zoals de logica van Aristoteles.
Vandaar dat ik me niet kan onttrekken aan het vermoeden, dat het wissen van ook de reacties eventueel daarmee te maken zou kunnen hebben ergens. sorry dat ik een complotdenken ben, maar ja: ik lok wel een discussie van een mooie verhaallijn (on topic) uit die niet voortijdig bruut eindigt. (wat mogelijk de intentie is van het genereren van een complottheorie door mij)
Nu een video die mijn vermoedens heeft bevestigd. Niet zo lang geleden:
I failed, why academia sucks
https://www.youtube.com/watch?v=LKiBlGDfRU8&t=341s
Je MOET die zien (het duurt niet zo lang)
Met vriendelijke groet van JanD
Beste Jan Auke
Je schrijft:
"jouw leven speelt zich af in ruimte en tijd: het is één lijn, die nooit onderbroken wordt: het is immers onmogelijk dat je op een bepaald moment er niet bent? Alleen aan het begin of aan het eind van een verhaallijn ben je er niet. Tijdens je leven ben je altijd ergens. Gaps zijn daarom onmogelijk."
Dat is niet juist JanR.
twee verhaallijnen:
-----| |-----------> Verhaallijn van Monica Meijsing "gap" onder narcose
---------------------> Bijvoorbeeld de chirurg.
Lees het boek:
Waar was ik toen ik er niet was?
Een filosofie van persoon en identiteit
Auteur(s): Monica Meijsing
Vormgever: Mijke Wondergem
WINNAAR HYPATIA-PRIJS 2020
Monica Meijsing
Monica Meijsing (1954) studeerde psychologie en filosofie aan de Universiteit van Amsterdam. Ze is verbonden aan het departement filosofie van de Tilburg School of Humanities, Tilburg University. Haar onderzoek richt zich vooral op (zelf-)bewustzijn, persoonlijke identiteit en waarneming.
groet van JanD
p.s. maak niet de vergissing dat de gap niet een echte gap is, bijvoorbeeld een soort slaaptoestand in narcose. Lees dan eerst het boek: het in narcose gaan sloot direct tijdloos aan op weer bijkomen.
Jan-A.,
"Het is een contingent feit dat mensen nu eenmaal hun levensverhaal leven alsof het één lijn is".
Een contingent feit is een feit dat zich niet in alle mogelijke werelden voordoet; er is minstens één mogelijke wereld waarin het zich niet voor doet.
Zo'n mogelijke wereld zou
1) een wereld kunnen zijn waarin geen mensen bestaan, want in zo'n wereld is het onderhavige feit per definitie onmogelijk.
2) een mogelijke wereld waarin wel mensen bestaan maar waarin minstens één mens leeft alsof zijn leven niet één lijn is.
Ik acht 1 het meest waarschijnlijk. Maar ja, omdat 1 niet absurd is denk ik dat jij zult gaan voor 2.
Als dat zo is dan ben ik benieuwd of jij mensen kent die leven alsof hun leven niet één lijn is.
En zo niet, weet jij dan dat die mensen in ieder geval bestaan, hoewel je ze niet kent? En zo ja, kun je dan misschien iemand noemen die dat ooit geconstateerd heeft en wanneer? Zijn er in dit verband bronnen waar je ons naar kunt verwijzen?
vr. gr.,
Jac
JanD, de reacties zijn gekoppeld aan het bericht. Verwijder ik het bericht, dan verdwijnen ook noodzakelijkerwijs de commentaren. Ik kan daar werkelijk niets aan doen, zo werken de 'comments widget' en 'blogger' nu eenmaal samen.
Dan over het boek van Meijsing: zij heeft het over haar persoonlijkheid, een product van haar brein. Haar lichaam lag nog keurig in het hospitaal-bed, dat is nooit uit tijd en ruimte verdwenen. De weergave van de lijnen is in dat opzicht correct.
Jan Auke
Wat is waar? Is een gedetermineerd wereldbeeld met chronologische tijd waar? Zo ja, dan is er geen vrije wil. Als er geen vrije wil is, ben je niet verantwoordelijk. Dan besta je eigenlijk niet als "ik" als geïdentificeerd met een persoon die los staat van de wereld en op die manier de wereld waarneemt vanuit een objectieve buiten-wereldlijke positie. Maar de mens is een subject dat ervaart IN de wereld.
Meijsing heeft het over haar tijdservaring. Die is primair, zonder dat is er überhaupt geen ervaring. Als je stelt dat haar tijdservaring een product van haar brein is, maak je een denkfout. Dat kan je echt niet bewijzen. Probeer dat maar eens Jan Auke. Het is jouw geloof en geen ervaringsfeit. Ervaringsfeiten gaan voor theoretische verhalen. Wetenschappelijk bewijzen kan echt niet. De neuromanen doen aan een geloof en hun swaaberige bewijzen zijn fantasieën. De juiste conclusie van bijvoorbeeld de metingen van Benjamin Libet kan ik wel trekken maar Swaab niet vanwege zijn wereldbeeld.
Dat "gedetermineerd wetenschappelijk" wereldbeeld is gesloten: het staat niet open voor redelijke argumenten van andersdenkenden.
Ik ervaar en denk dus anders. Maar ik heb een flauw vermoeden dat je dat al gemerkt hebt.
We kunnen samen wel tot een verbetering komen van jouw stukje, dat niet zo gepreoccupeerd is.
Je stelt:
"-jouw leven speelt zich af in ruimte en tijd: het is één lijn, die nooit onderbroken wordt: het is immers onmogelijk dat je op een bepaald moment er niet bent? Alleen aan het begin of aan het eind van een verhaallijn ben je er niet. Tijdens je leven ben je altijd ergens. Gaps zijn daarom onmogelijk."
wordt:
"wanneer we ons beperken tot de gedetermineerde tijdruimte met chronologische tijd dan mag men de logica toepassen bijvoorbeeld van gesloten verhaallijnen."
Dan doe je eer aan het verschil tussen chronologische tijd en ervaringstijd, tussen keiharde wetenschappers en subjectieve zwevers.
Met groet van JanD
Aan allen,
Het volgende lijkt mij aardig te passen bij het hoofdthema van Wider Utsjoch.
Jonge denkers over chaos.
(iFilosofie is het (gratis) digitale tijdschrift van de Internationale School voor Wijsbegeerte met video’s, recensies, interviews, boeksignaleringen, trends en voorpublicaties.)
Ik heb het stukje van die Suzanne gelezen. Veel schapengeluid, geen spul om een wolletje te maken. En dat terwijl het best wel koud is.
Jan Auke
Ik daag je uit om te reageren op mijn stukje van 24 april 2024 om 11:46
Laten we het verschil tussen chronologische en ervaringstijd, het ervaren en het denken, de tegenstelling tussen het eeuwige en het tijdelijke, het verschil tussen samsara en nirwana, even rusten. Dat is te moeilijk voor mensen die òf "zweverig zouden zijn" òf anderzijds te zeer in het tijdelijke en het denken verankerd zijn en of in ervaring of in denkbeelden geloven alsof die waar zijn.
De logica en de verhaallijnen zonder "gaps" en tijdservaring van Meijsing was de aanleiding. Het is terug te voeren op de vraag wat iemand "waar" vindt. Mijn mening is dat je niet zuiver redeneert, zoals ik vaststelde met: "gepreoccupeerd". Ik vraag me af of je mijn alternatieve tekst beter vindt? Of dien ik je stilzwijgen te interpreteren dat je jouw ongelijk toegeeft?
Nu vraag ik je om een logisch bewijs van je mening, als je dat niet kan leveren dan mag je dat niet als een waarheid verkondigen. Het is dan slechts een mening en daar houd je niet van, toch?
Als je stelt een (tijds)ervaring een product van het brein is, (zoals bij Meijsing) dan dien je dat te bewijzen. Ik daag je uit, wees niet laf. In ieder geval verwijzen naar de algemene mening is futiel. Denk aan de waarheid in de periode dat de kerk de macht had en de inquisitie toetste aan de waarheid toen der tijd. Ik denk dat je toen niet gezegd had dat god een kwade god is, al zou je daarvoor argumenten aandragen.
Dus Jan Auke, reageer.
Met hartelijke groet van JanD de anders denkende
Een reactie posten